BÁC HỒ và mùa xuân 50 năm trước
Mỗi độ Xuân về, Tết đến, đọc lại những vần thơ Tết và nghe những câu chuyện kể về hoạt động đầu Xuân của Bác, chúng ta càng có dịp hiểu đầy đủ và sâu sắc hơn về giá trị của tư tưởng và tấm gương đạo đức cao cả, sáng ngời của Người.
50 năm trước, Xuân Canh Tý-1960 đi vào lịch sử dân tộc ta như một mốc son đáng tự hào: Đảng ta tròn 30 tuổi và đang chuẩn bị Đại hội toàn quốc lần thứ 3; nước Việt Nam dân chủ cộng hòa tròn 15 năm; miền Bắc hoàn thành công cuộc hàn gắn vết thương chiến tranh và xây dựng HTX nông nghiệp. Ở miền Nam, Mặt trận dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam chuẩn bị được thành lập nhằm tập hợp các tầng lớp nhân dân yêu nước chống lại đế quốc Mỹ và bè lũ tay sai, tạo nên bước ngoặt cho cuộc cách mạng dân chủ nhân dân.
Trong bối cảnh lịch sử ấy, Bác Hồ kính yêu có “Thơ chúc mừng năm mới - 1960” mở đầu là hai câu thơ thật tươi vui, chan chứa niềm phấn khởi, tự hào:
Mừng Nhà nước ta mười lăm xuân xanh
Mừng Đảng chúng ta ba mươi tuổi trẻ
Điều khá độc đáo là lâu nay, từ "xuân" thường được hiểu theo nghĩa gốc (nghĩa đen) là mùa xuân. Nhưng trong câu thơ Tết của Bác, từ "xuân" còn được dùng với nghĩa rộng và nghĩa bóng với sự sáng tạo, biến hóa tài tình: "xuân" được kết hợp với "xanh" thành "xuân xanh" để chỉ tuổi trẻ. "Mười lăm xuân xanh” kết hợp “ba mươi tuổi trẻ” đã làm cho ý thơ khoẻ khoắn, phơi phới niềm tin, cảm hứng thơ xuân in rõ dấu ấn thời đại. Bốn câu thơ kế tiếp, Bác nêu lên 2 nhiệm vụ chủ yếu của cả nước là xây dựng CNXH và đấu tranh thống nhất nước nhà. Hai nhiệm vụ này được chuyển tải qua lời chúc Tết đầu năm của Người thật thanh thoát, tự nhiên và dễ hiểu:
Chúc đồng bào ta đoàn kết thi đua
Xây dựng miền Bắc XHCN
Chúc đồng bào ta bền bỉ đấu tranh
Thành đồng miền
Chữ “ta” trong mấy câu thơ trên còn tạo nên sự hòa quyện, gắn bó máu thịt giữa Đảng, Nhà nước và nhân dân.
Kết thúc bài thơ chúc Tết, tác giả biểu đạt niềm lạc quan, tin tưởng vô hạn:
Cả nước một lòng hăng hái tiến lên
Thống nhất nước nhà, Bắc
Rõ ràng, ngay từ ngày đầu năm mới, vị lãnh tụ của Đảng, đồng thời là người khai sinh ra nước Việt Nam dân chủ cộng hòa đã truyền cho nhân dân cả nước vận hội mới, nhiệm vụ mới, khí thế mới của cách mạng Việt Nam. Bài thơ xuân của Bác đã đi vào đời sống tình cảm, đời sống chính trị của nhân dân ta, tạo nên sự phấn chấn và xác lập tâm thế vững vàng cho các giới, các ngành và toàn xã hội trước ngưỡng cửa mùa xuân của đất trời và mùa xuân của cuộc đời.
Nhân Tết Nguyên đán, Bác Hồ có bài “Mừng Tết Nguyên đán như thế nào”? – đăng báo Nhân dân, số 2132, ngày 18/1/1960. Bài báo nêu những việc đáng chê, đáng khen trong việc ăn Tết, nhắc nhở cán bộ, làm gương, hướng dẫn nhân dân ăn tết vui vẻ, tiết kiệm. Bài báo kết luận:
“Trăm năm trong cõi người ta,
Cần kiệm xây dựng nước nhà mới ngoan.
Mừng xuân, Xuân cả thế gian,
Phải đâu lãng phí cỗ bàn mới Xuân”
Chín ngày sau, cũng trên Báo Nhân dân, Bác Hồ có bài “Mừng Xuân vĩ đại”, với bút danh Trần Lực, chỉ rõ: “Đặc biệt năm nay chúng ta mừng Xuân với nhiều thắng lợi vẻ vang. Mừng Đảng ta 30 tuổi. Mừng nước nhà 15 xuân. Mừng Hiến pháp mới và sẽ mừng Quốc hội mới. Chúng ta mừng Xuân một cách vui vẻ tưng bừng, nhưng tuyệt đối không lãng phí. Chúng ta ra sức thi đua tăng gia sản xuất và thực hành tiết kiệm để hoàn thành vượt mức kế hoạch Nhà nước, để Xuân sau thắng lợi hơn Xuân này"
Năm 1960 ghi nhận một sáng kiến vĩ đại, một quan điểm bảo vệ môi trường sinh thái cho dân tộc ta và cho cả Trái đất của Bác: Đúng dịp Tết cổ truyền của dân tộc, Người phát động Tết trồng cây với tinh thần: "Mùa xuân là Tết trồng cây/ Làm cho đất nước càng ngày càng xuân". Ngày 18/1/1960, nói chuyện với đồng bào và cán bộ ở Kiến An, Bác Hồ nói: “Tết trồng cây- Bộ đội, thanh niên và đồng bào đều hăng hái tham gia. Như thế là tốt. Cán bộ cần phải có kế hoạch chu đáo, hướng dẫn chặt chẽ. Trồng cây nào chắc cây ấy. Trong 5,7 năm chúng ta sẽ có một nguồn thu hoạch rất to".
Đồng chí Vũ Kỳ - Thư ký của Bác Hồ kể lại rằng, rất quan tâm đến đời sống nhân dân, nhất là người nghèo, gần đến giao thừa năm Canh Tý, Bác thăm gia đình chị Tín, đúng lúc chị phải đi gánh nước thuê đổi gạo để sáng mai- mùng một Tết có cơm ăn cho bốn đứa con của mình. Quá bất ngờ được gặp Bác, chị Tín xúc động để rơi cả đôi thùng gánh nước xuống đất, run run cầm lấy bàn tay của Bác:
- Cháu không ngờ lại được Bác đến thăm...
Chỉ nói được vậy, chị đã oà lên khóc nức nở.
Vị Chủ tịch nước an ủi chị:
- Bác không đến thăm những gia đình như cô thì thăm ai...
Bác đã vào nhà thăm hỏi khá lâu năm mẹ con chị Tín. Gọi là nhà nhưng đâu có phải là nhà mà là một cái chái như một túp lều. Chồng chị Tín là công nhân khuân vác ở bến Phà Đen đã mất cách đó bốn năm, còn chị thì cho đến lúc này vẫn chưa có việc làm ổn định. Cảnh nghèo của gia đình đã phũ phàng hiện ra trước mắt Bác. Trên chiếc bàn gỗ mục chỉ có một nải chuối xanh và một gói kẹo. Đúng là "Ba mươi Tết mà không có Tết".
Đêm ấy, trên đường về, ngồi trên xe, Bác Hồ trầm ngâm suy nghĩ. Vẻ đăm chiêu thoáng hiện trên gương mặt của Người. Cách đây 15 năm, Tết độc lập đầu tiên, Bác đã đau lòng chứng kiến cảnh một gia đình "Tết mà không có Tết" ở ngõ hẻm Sinh Từ. Đó là khi đất nước mới thoát khỏi vòng nô lệ. Còn bây giờ, kháng chiến đã thắng lợi, hoà bình đã sáu năm, mà lại còn cái cảnh này sao? Không phải ở đâu xa mà ở ngay Thủ đô Hà Nội... Vậy còn bao nhiêu gia đình như thế này ở khắp mọi miền đất nước? Cứ ngồi nghe báo cáo thì đâu cũng là no ấm, tươi vui...
Về đến nhà, các đồng chí Bộ Chính trị đang chờ Bác để chúc mừng năm mới. Mọi người băn khoăn khi thấy Bác không vui. Bác kể lại hoàn cảnh gia đình chị Tín cho mọi người nghe. Cuối câu chuyện, Bác nói: "Ta có chính quyền trong tay, nhưng chính quyền đó chưa thực sự là do dân, vì dân. Một số lãnh đạo các địa phương còn quan liêu và nặng về hình thức. Họ không chịu đi sâu, đi sát quần chúng, nên phục vụ quần chúng chưa tốt. Nếu chúng ta chỉ nghe báo cáo của họ thì sẽ không bao giờ nắm được chính xác tình hình để có chủ trương, nghị quyết đúng đắn. Đảng quan liêu, chính quyền quan liêu, thực sự là một nguy cơ đối với đất nước chúng ta".
