Nhớ “họa sĩ của dân làng” Nguyễn Đức Hạnh
Họa sĩ Nguyễn Đức Hạnh là một người khá đặc biệt: lúc sinh thời, trừ những ngày làm vườn hoặc vẽ ở nhà, ông rong ruổi trên chiếc xe đạp cà tàng đến nhiều nơi để... tìm chỗ triển lãm tranh. 69 tuổi, có biệt danh là “họa sĩ của dân làng” bởi ông vẽ rất nhiều về đề tài bộ đội... Đặc biệt, ông vẽ rất nhiều bức tranh sống động của bộ đội ta “xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước” - mở đường Trường Sơn ở miền tây Quảng Nam. Hằng năm, cứ đến dịp Tết Nguyên đán, những ngày lễ lớn, ông lặn lội bằng chiếc xe đạp đến các địa phương trong vùng để liên hệ tổ chức triển lãm dòng tranh “cách mạng”.
“Triển lãm” gần đây của cố họa sĩ Nguyễn Đức Hạnh mà chúng tôi được triển lãm là tại đình làng cổ Túy Loan (Hòa Phong - Hòa Vang). Hôm ấy, không khí Tết còn lãng đãng đâu đây. Thấp thoáng trong con hẻm nhỏ bên đường ở thôn Thạch Nham Đông, xã Hòa Nhơn (Hòa Vang, TP. Đà Nẵng), lão họa sĩ đầu đội những bức tranh khá lớn đi ra và dựng tranh ở dưới gốc cây ven đường. Những bức tranh vẽ Bác Hồ bằng chất liệu sơn dầu và bột màu rất đẹp.
Ông Đặng Khôi, Trưởng ban trùng tu di tích đình làng cổ Túy Loan năm 2009 kể: “Ngoài những chương trình như rước sắc phong, đua thuyền, ẩm thực..., lễ hội năm nay có nét đặc biệt là có không gian trưng bày tranh vẽ về Bác Hồ của Nguyễn Đức Hạnh”. “Không gian tranh” của Nguyễn Đức Hạnh gồm 15 bức, như “Lòng Bác”, “Đêm nay Bác không ngủ”, “Dĩ bất biến, ứng vạn biến”, “Bác Hồ với đất Quảng”, “Bác Hồ với Thủ tướng Phạm Văn Đồng”, “Bác Hồ hoạt động cách mạng ở Thái Lan”, “Cho Bác thêm hai quả cà muối”, “Mình đã đi đến nơi nhưng chưa về đến chốn”...
Lúc sinh thời, chúng tôi luôn đến thăm ông Nguyễn Đức Hạnh, căn nhà cấp 4 nằm sâu trong con hẻm ở thôn Thạch Nham Đông, xã Hòa Nhơn. Nơi đây có “phòng tranh” trưng bày của ông. Đề tài mà ông quan tâm và đam mê nhất vẫn là vẽ tranh Bác Hồ. Ngoài ra, ông còn vẽ một số đề tài khác với các bức như “Chị dân công”, “Chú bộ đội”, “Chiến thắng Núi Thành”, “Mẹ Thứ Điện Bàn”, “Đoàn quân ra trận”, “Tình già”, “Tình quân dân”... Ngoài ra, ông vẽ rất nhiều tranh về đồng bào Cơ tu cùng bộ đội mở đường Trường Sơn tại các huyện miền núi phía tây tỉnh Quảng Nam.
Lúc sinh thời, họa sĩ Nguyễn Đức Hạnh cho biết, từ năm 1993, ông mua lại một khu vườn nằm sâu, sát trong chân núi này để vui thú điền viên. Khi không cầm cọ, ông lại cầm xà beng, búa, xì rô, cuốc để đục hàng trăm khối đá ong và di chuyển xuống dưới vườn, cần mẫn sắp đá ong lại thành những bức “tường thành” để trồng tiêu. Trong những lần chúng tôi đến thăm, ông vui vẻ mời chúng tôi uống rượu gạo với vài trái cốc, ổi xanh trong vườn nhà. Khi men rượu đã lâng lâng, ông sôi nổi kể chuyện vẽ tranh về Bác Hồ kính yêu, vẽ tranh trên dãy Trường Sơn, chuyện về quê lúa Yên Thành, chuyện mang tranh đi triển lãm...
Trên hành trình nghệ thuật lặng lẽ của mình, dù chưa hề nhận giải thưởng nào nhưng ông lại có một danh hiệu không dễ ai có được: “họa sĩ của dân làng”. Quê gốc Yên Thành (Nghệ An), từng tốt nghiệp Cao đẳng Mỹ thuật công nghiệp Hà Nội năm 1967. Cuối năm 1967, được tổ chức phân công vào miền Nam công tác ở Ban Tuyên huấn Quảng Nam. Ở đây, ông có cơ hội vẽ tranh ghi lại các hoạt động, công tác chiến đấu của bộ đội, dân quân du kích... ở chiến trường khu V. Năm 1973, tại tháp Chàm Mỹ Sơn (Duy Xuyên - Quảng Nam) ông tổ chức hơn 50 bức tranh vẽ bộ đội ta chiến đấu, làm đường, sản xuất, huấn luyện... cho cả quân và dân cùng xem.
Gia tài tranh của ông hiện đã có trên 450 bức, trong đó, chủ đề bộ đội hơn 100 bức. Từ ngày đất nước thống nhất đến năm 2009, hầu như năm nào ông cũng có tranh trưng bày tại các phòng Thông tin Văn hóa huyện, nhà văn hóa xã ở Đà Nẵng, Quảng Nam và các tỉnh Tây Nguyên. Gần 30 cuộc triển lãm như thế, một “kỷ lục” vẽ và... đi tìm nơi trưng bày, thật là hiếm có! Buồn thay, năm 2010, lão nông Nguyễn Đức Hạnh đột ngột qua đời để lại trong lòng người yêu ”dòng tranh Cách mạng” xứ Quảng một nỗi tiếc thương vô hạn.
Còn nhớ vào tháng 9/2011, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch TP. Đà Nẵng đã tổ chức Lễ tiếp nhận tranh của cố họa sĩ Nguyễn Đức Hạnh (hội viên Hội Mỹ thuật Đà Nẵng) do gia đình hiến tặng. Trên 450 bức tranh về đề tài lịch sử đấu tranh của quân dân đất Quảng và tình cảm của nhân dân Quảng Nam - Đà Nẵng đối với Chủ tịch Hồ Chí Minh của cố họa sĩ Nguyễn Đức Hạnh đã được gia đình hiến tặng thành phố theo nguyện vọng của cố họa sĩ trước lúc ra đi.
Năm nay 2020, nhân dịp giỗ lần thứ 10 của ông, qua bài nầy, tôi xin thắp nén hương lòng thành kính dâng lên hương hồn ông với nỗi niềm tha thiết nhớ về ông, nhớ về người “họa sĩ tài hoa của dân làng” trên đất Quảng Nam, Đà Nẵng nhưng luôn hướng về Bác Hồ kính yêu, về quê hương Nghệ An thương nhớ của ông.
L.V.K
