Nhiếp ảnh trong cuộc cách mạng công nghệ số

Nhiếp ảnh là loại hình nghệ thuật thị giác vừa mang tính nghệ thuật sáng tạo cá nhân của người nghệ sĩ, vừa mang yếu tố kỹ thuật. Cuộc cách mạng công nghệ số có ảnh hưởng sâu rộng đến nhiều lĩnh vực của cuộc sống con người trên toàn thế giới và nước ta không nằm ngoài cuộc cách mạng ấy với nhiều tiện ích trên nhiều lĩnh vực như: kết nối internet băng thông rộng, sử dụng trí tuệ nhân tạo, công nghệ robot, tự động hoá, công nghệ in 3D, công nghệ nano, công nghệ sinh học... Nhiếp ảnh ngày nay cũng không ngoại lệ, có thể nói công nghệ số phát triển đến đâu thì nhiếp ảnh song hành với sự phát triển đó, cuộc cách mạng công nghệ số đã mang lại nhiều tiện ích cho nhiếp ảnh, tạo điều kiện thuận lợi cho lao động sáng tạo cũng như xử lý hình ảnh. Trong kết nối chia sẻ hình ảnh trên môi trường internet, trong việc lưu trữ hình ảnh, tham gia các cuộc thi, triển lãm trong nước và quốc tế với tính ưu việt của công nghệ số đã thay thế nhiếp ảnh truyền thống một cách nhanh chóng, ít ai nghĩ nó lại diễn ra một cách nhanh như vậy trên tất cả các lĩnh vực của nhiếp ảnh.

Về phương tiện ghi hình, có thể khẳng định chưa bao giờ các sản phẩm ghi hình lại phong phú, đa dạng và phù hợp với khả năng của mỗi người như ngày nay. Từ thế kỷ XX trở về trước muốn có được một chiếc máy ảnh hay muốn chơi ảnh nghệ thuật “thật là một thú vui xa xỉ”, chỉ những người khá giả mới mơ đến điều này vì chiếc máy ảnh lúc đó là cả một gia tài và chơi ảnh thì rất tốn kém. Còn ngày nay, thị trường máy ảnh kỹ thuật số rất phong phú ngoài những dòng máy chuyên nghiệp như: Nikon, Canon, Pentex, Lica có các hãng điện tử khác cũng tham gia vào thị trường này như: Sony, Nokia, Olympus... và các dòng điện thoại thông minh có các thiết bị ghi hình rất phong phú như: Samsung, Nokia, Iphone... Việc sử dụng thiết bị ghi hình như vậy thì ai cũng có thể chụp được, “sáng tác” được những hình ảnh mình mong muốn một cách thuận lợi ở mọi lúc, mọi nơi, mọi thời tiết và kèm theo đó là các chương trình xử lý hình ảnh đã được cài sẵn để tiện chỉnh sửa hình ảnh, màu sắc một cách tự động, chia sẻ hình ảnh đến mọi người một cách nhanh chóng và đó cũng là yếu tố không thể thiếu để các hãng điện tử, điện thoại quảng bá bán được nhiều sản phẩm. Đây cũng là yếu tố để mọi người lựa chọn cho mình thiết bị ghi hình tốt nhất, thời trang nhất.

Về chương trình xử lý hình ảnh mà chúng ta hằng ngày hay nhắc đến, cụm từ photoshop, trước khi chia sẻ hình ảnh đến mọi người thì phải photoshop một tí cho tươi sáng, mộng mị, sắc nét, dễ nhìn. Vậy photoshop là gì?

Photoshop là một phần mềm để chỉnh sửa đồ họa phát triển và phát hành bởi hãng Adobe Systemes ra đời vào năm 1988 trên hệ máy Macintonh do John Knoll là giám đốc sáng tạo của Industrial Light và Magic (một công ty chuyên về hiệu ứng hình ảnh được sáng lập bởi George Lucas). Ông được biết đến với vai trò là người đầu tiên chỉnh sửa một bức hình bằng photoshop, phần mềm chỉnh sửa ảnh nổi tiếng lúc bấy giờ cùng với anh trai của mình là tiến sĩ Thomas Koll với chức danh tiến sĩ máy tính tại Đại học Michigan. Đến năm 1990, phiên bản đầu tiên của chương trình photoshop 1.0 được phát hành rộng rãi. Đến nay, chương trình photoshop 2020 - full - V21.0 đã được các nhà thiết kế, tạo

mẫu in ấn, quảng cáo và các nhà nhiếp ảnh ứng dụng rộng rãi cho công việc của mình một cách thuận lợi. Vậy photoshop có những tiện ích gì đối với nhiếp ảnh hiện đại? Là bộ công cụ với tính năng phong phú phù hợp với yêu cầu của các nhà nhiếp ảnh, giúp các nhà nhiếp ảnh tạo nên tác phẩm được hoàn chỉnh hơn. Trước đây, nhiếp ảnh truyền thống phải mất rất nhiều giờ, thậm chí có nhiều vấn đề nhiếp ảnh truyền thống không thể thực hiện được thì ngày nay với những tính năng vượt trội của photoshop như: tẩy xóa, tăng độ nét, làm mịn da mặt, tăng độ màu, tăng độ tươi sáng, tương phản, độ phơi sáng cho bức ảnh và nhiều tính năng khác nữa... Vào đầu năm nay, lại có phiên bản mới photoshop 2021 được phát hành, ngoài những tính năng nêu trên thì photoshop 2021, có thêm 10 tính năng mới như tính năng smart portrait chỉnh sửa khuôn mặt theo dạng vui hay buồn. Tính năng quick actions giúp cho nhà nhiếp ảnh dễ tách vật chủ thể với hình nền hay tính năng giả lập bầu trời giúp cho nhà nhiếp ảnh chọn cho mình bình minh hay hoàng hôn hoặc bầu trời xanh đến mây trắng... Với tính năng vượt trội của photoshop đã giúp các nhà nhiếp ảnh sáng tạo thêm (sáng tạo lần thứ hai sau lần bấm máy) cho tác phẩm của mình được hoàn chỉnh hơn, đẹp hơn theo khả năng của người sử dụng.

Ngày nay, việc chia sẻ hình ảnh và các tác phẩm nghệ thuật trên môi trường internet, trên các phương tiện thông tin nghe, nhìn hoặc trên các ứng dụng của thiết bị di động thông minh rất dễ dàng, bằng một nhấp chuột, bằng mội cái like, nhanh bằng cái nháy mắt thôi thì mọi người đều có thể nhận được hình ảnh, hoặc thông tin trên toàn cầu rồi.

Còn về thưởng lãm một tác phẩm nghệ thuật thì sao? Thực tế hiện nay song song với các gallery hay các bảo tàng nghệ thuật truyền thống thì hệ thống gallery online đang phát triển ngày càng nhiều, những tiện dụng của hệ thống gallery online có khả năng xóa bỏ mọi rào cản về địa lý, thời gian, không gian và ngôn ngữ. Với tính linh hoạt của gallery online đã giúp cho người xem cũng như các họa sĩ, các nghệ sĩ nhiếp ảnh được tiếp cận với kỹ thuật tiên tiến, các trào lưu sáng tạo của thế giới... Việc hình thành thị trường nghệ thuật trực tuyến thông qua mạng internet kết nối trực tiếp với công chúng tới từng người nghệ sĩ hoặc tới từng sàn giao dịch nghệ thuật đã giúp cho các họa sĩ, các nghệ sĩ nhiếp ảnh giới thiệu được tác phẩm của mình đến với công chúng. Thực tế hiện nay một số sàn giao dịch tại Việt Nam đang sử dụng mạng facebook như một môi trường kết nối trực tiếp giữa người nghệ sĩ với công chúng hoặc các địa chỉ như nhà xuất bản, tòa soạn báo, phòng triển lãm mà người nghệ sĩ cần gửi tác phẩm của mình để giao dịch. Ngày nay, nhiều ứng dụng khác thông qua mạng internet đã đến với cuộc sống hằng ngày của mỗi chúng ta một cách tự nhiên và vô cùng phong phú. Nếu chúng ta dành thời gian thích hợp đến với cuộc triển lãm nghệ thuật, chúng ta hòa mình vào không gian nghệ thuật, đối diện với từng tác phẩm nghệ thuật, tôi nghĩ đó cũng là điều thú vị riêng của nó.

Lưu trữ tác phẩm, so với nhiếp ảnh truyền thống dù người nghệ sĩ có tính kiên nhẫn hay cẩn thận đến đâu thì vấn đề tìm kiếm, sao lưu tác phẩm khi cần cũng mất rất nhiều thời gian, có lúc tìm không được tác phẩm ta cần, đôi khi tìm được đi chăng nữa thì chất lượng hình ảnh cũng đã xuống cấp vì lưu trữ hình ảnh bằng phim nhựa mà phim nhựa cũng có thời gian của nó. Còn nhiếp ảnh hiện đại bằng kỹ thuật số, công việc lưu trữ hình ảnh bằng từng folder, trong đó chứa nhiều file ảnh có thể lưu trữ bằng thể loại hoặc bằng từng chủ đề của ảnh hay bằng thời gian sáng tác mà người nghệ sĩ thực hiện sao cho tiện việc sao lục khi cần. Hơn nữa thông qua mạng internet, qua email hoặc website với kho lưu trữ có dung lượng lớn, người nghệ sĩ gửi tác phẩm của mình lên đó khi cần tương tác hay giao dịch rất thuận lợi dù ở bất cứ đâu, bất cứ cứ lúc nào miễn sao có kết nối được với internet là ta có thể thực hiện được.

Việc tổ chức và tham gia triển lãm và các cuộc thi cũng có nhiều hình thức. Ngày nay, việc tham gia triển lãm ảnh nghệ thuật không còn khái niệm không gian và thời gian nữa mà chúng ta có muốn tham gia hay không. Thực tế tại một số bảo tàng nghệ thuật trong nước với sự kết nối internet đã thực hiện phòng triển lãm nghệ thuật 3D để giới thiệu các tác phẩm nghệ thuật đương đại trong nước cũng như thế giới đến với công chúng và Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam đã tiên phong trong việc ứng dụng công nghệ số vào việc tổ chức các hoạt động. Trong thập niên qua cũng đã thực hiện việc thi ảnh và triển lãm nghệ thuật bằng hình thức online. Tổ chức các cuộc thi ảnh và triển lãm online đã giúp cho các đơn vị tổ chức cũng như tác giả tham gia cuộc thi được nhiều thuận lợi. Việc gửi tác phẩm tham gia cuộc thi cũng như việc hội đồng giám khảo chấm chọn các tác phẩm xuất sắc để trao thưởng và triển lãm cũng được thuận lợi hơn trước rất nhiều. Mỗi vị giám khảo ngồi ở nhà thực hiện công việc của mình thông qua admin điều hành trang web của cuộc thi, công việc này không tốn nhiều thời gian. Vấn đề mà ta đang quan tâm hiện nay là vấn đề thời gian mà trong thời đại công nghệ số tiết kiệm được thời gian thì đồng nghĩa với việc tiết kiệm được tiền bạc.

Bên cạnh những thuận lợi mà cuộc cách mạng công nghệ số đã mang lại những chuyển biến tích cực lại đặt ra nhiều thách thức không riêng gì cho nhiếp ảnh mà cho nhiều lĩnh vực khác nữa như vấn đề sở hữu trí tuệ, vấn đề bản quyền và quyền tác giả khi mà mọi thông tin, hình ảnh đều có thể được dễ dàng chia sẻ trên mạng internet, hay như vấn đề sử dụng hình ảnh tác phẩm nghệ thuật mà không thông qua tác giả và vấn đề photo copy ý tưởng của người đi trước...

Trong thực tế hiện nay trên nhiều lĩnh vực văn hóa, nghệ thuật thật sự chúng ta chưa có thói quen sử dụng hàng hoá hay sản phẩm văn hóa có bản quyền. Việc sử dụng các sản phẩm văn hoá có bản quyền qua đó cũng góp phần giúp cho người nghệ sĩ, tác giả một phần nào tái tạo lại sức lao động nghệ thuật. Mặc khác thì người nghệ sĩ cũng cần xây dựng cho mình cơ sở dữ liệu tác phẩm để quản lý và bảo vệ tác phẩm của mình. Hãy cẩn trọng trong việc chia sẻ hình ảnh, cần có sự thương thảo, có địa chỉ rõ ràng trước khi chia sẻ tác phẩm của mình đến với cộng đồng. Một vấn đề nữa mà chúng ta cần lưu ý đó là ý thức, chúng ta thật sự có ý thức khi sử dụng tác phẩm và thực sự tôn trọng tác phẩm, sản phẩm trí tuệ của người sáng tạo.

Với xu thế xây dựng xã hội văn minh, xã hội số hóa, chúng ta không thể không sử dụng những tiện ích mà cuộc cách mạng công nghệ số đã mang lại cho cuộc sống của chúng ta mỗi ngày.

O.V.S