Nhìn lại văn học, nghệ thuật Đà Nẵng năm 2022

Nhà nghiên cứu Bùi Văn Tiếng - Chủ tịch Liên hiệp các Hội Văn học Nghệ thuật phát biểu tại Hội nghị tiếp xúc cử tri chuyên đề “Văn nghệ sĩ góp phần phát triển không gian văn hóa công cộng trên địa bàn thành phố Đà Nẵng”.

Trong tham luận Phát triển tương xứng văn hóa - xã hội thành phố Đà Nẵng với phát triển kinh tế của người viết bài này trình bày tại tọa đàm Thành phố Đà Nẵng 25 năm: Thành tựu và triển vọng do Thành ủy và Ủy ban nhân dân thành phố tổ chức sáng ngày 28 tháng 12 năm 2021, có đoạn: “Về văn học và nghệ thuật - hợp phần quan trọng của văn hóa, chỉ xin nhắc lại một đề xuất của Liên hiệp các Hội Văn học - Nghệ thuật thành phố đã nêu trên Báo Đà Nẵng ngay sau khi Hội nghị Văn hóa Toàn quốc năm 2021 vừa bế mạc: Định kỳ hằng năm, Hội đồng Nhân dân thành phố nên tổ chức một hoặc hai cuộc tiếp xúc cử tri chuyên đề về phục hưng và phát triển văn hóa nhằm lắng nghe ý kiến của những cử tri là người hoạt động trên lĩnh vực văn hóa, văn học nghệ thuật trực tiếp đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng hoạt động văn hóa, văn học nghệ thuật; đồng thời cũng là dịp để đại biểu dân cử đối thoại với những người lao động sáng tạo trên lĩnh vực văn hóa, văn học nghệ thuật. Liên hiệp các Hội Văn học - Nghệ thuật thành phố Đà Nẵng sẽ chủ động phối hợp với Ban Văn hóa và xã hội Hội đồng nhân dân thành phố chuẩn bị thật chu đáo để cuộc tiếp xúc cử tri chuyên đề này đạt kết quả như mong đợi”.

Và ngày 24 tháng 3 năm 2022, Thường trực Hội đồng Nhân dân thành phố Đà Nẵng khóa X nhiệm kỳ 2021-2026 đã phối hợp với Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam thành phố tổ chức Hội nghị tiếp xúc cử tri chuyên đề Văn nghệ sĩ góp phần phát triển không gian văn hóa công cộng trên địa bàn thành phố Đà Nẵng nhằm tạo điều kiện để đại diện văn nghệ sĩ dự tiếp xúc - với tư cách cử tri “có nghề”, chuyên nghiệp trên lĩnh vực văn hóa, văn học, nghệ thuật, có thể chất vấn về những vấn đề được cho là đang xâm hại đến thẩm mỹ đô thị, đến cái đẹp, đến thương hiệu văn hóa của thành phố tại các không gian văn hóa công cộng như đường phố, công viên, quảng trường…; và quan trọng hơn là có thể hiến kế cho HĐND thành phố một số giải pháp cụ thể để các không gian văn hóa công cộng của Đà Nẵng trở nên đẹp hơn, có văn hóa hơn, từ đó mà góp phần gầy dựng và nâng cao thương hiệu văn hóa của thành phố. Đây có thể xem là một sự kiện nổi bật trong các hoạt động của văn nghệ sĩ thành phố Đà Nẵng năm 2022.

Cũng từ cuộc tiếp xúc cử tri chuyên đề lần này, Trang thông tin điện tử tổng hợp Văn nghệ Đà Nẵng đã mở một chuyên mục mới - Ý kiến văn nghệ sĩ - như một diễn đàn thường xuyên và cập nhật để cử tri là người hoạt động trên lĩnh vực văn hóa, văn học nghệ thuật đề xuất các kiến nghị về những vấn đề liên quan đến việc gầy dựng thương hiệu văn hóa của thành phố nói chung và đến việc phát triển văn học nghệ thuật của thành phố nói riêng. Và cũng từ cuộc tiếp xúc cử tri chuyên đề lần này, tại Kỳ họp thứ VII vừa qua, HĐND thành phố Đà Nẵng đã nâng cấp Quyết định số 4010/QĐ-UBND của Ủy ban nhân dân thành phố Đà Nẵng ban hành hồi tháng 6 năm 2013 về chế độ khen thưởng đối với tác giả thuộc thành phố Đà Nẵng đạt giải thưởng văn học nghệ thuật cấp quốc gia trong đó quy định “thưởng thêm bằng 50% tiền thưởng cấp quốc gia cho các tác giả thuộc thành phố Đà Nẵng có tác phẩm đạt giải thưởng văn học nghệ thuật tại các giải thưởng, hội thi, liên hoan, hội diễn chuyên nghiệp cấp quốc gia” (Điều 1) thành một nghị quyết của Hội đồng Nhân dân thành phố nhằm tăng cường hiệu lực pháp lý của chủ trương này và qua đó nâng mức thưởng thêm từ 50% lên 100% tiền thưởng cấp quốc gia; đồng thời ấn định mức thưởng cho các tác phẩm đạt giải thưởng văn học nghệ thuật tại các giải thưởng, hội thi, liên hoan, hội diễn chuyên nghiệp cấp quốc gia trở lên không kèm theo tiền thưởng (Nghị quyết số 43/2022/NQ-HĐND ngày 14 tháng 7 năm 2022 về việc quy định chế độ hỗ trợ đối với tập thể, cá nhân trên địa bàn thành phố đạt danh hiệu/thành tích cao tại các cuộc thi, liên hoan quốc gia, quốc tế trong lĩnh vực văn học, nghệ thuật, có hiệu lực từ ngày 24 tháng 7 năm 2022).

Năm 2022 cũng là năm diễn ra nhiều hoạt động giao lưu quốc gia, quốc tế về văn học nghệ thuật của Liên hiệp các Hội Văn học - Nghệ thuật thành phố. Về giao lưu quốc tế, Liên hiệp các Hội Văn học - Nghệ thuật thành phố đã đón đoàn văn nghệ sĩ của Hiệp hội Văn hóa Nghệ thuật thành phố Daegu (Hàn Quốc) đến thăm và ký Biên bản ghi nhớ về giao lưu văn học nghệ thuật giữa hai Liên hiệp Hội vào cuối tháng 9 năm 2022 tại Nhà hát Tuồng Nguyễn Hiển Dĩnh, theo đó hằng năm mỗi thành phố sẽ cử một đoàn nghệ sĩ sang Hàn Quốc hoặc Việt Nam để triển lãm mỹ thuật, nhiếp ảnh nghệ thuật, để trình diễn âm nhạc - trước hết là âm nhạc cổ truyền - và một số loại hình nghệ thuật biểu diễn khác. Vừa qua các nghệ sĩ biểu diễn của Liên hiệp các Hội Văn hóa - Nghệ thuật thành phố Daegu đã trình diễn trên sân khấu Nhà hát Tuồng Nguyễn Hiển Dĩnh nhiều tiết mục in đậm dấu ấn văn hóa Hàn Quốc, vì thế năm 2023 sẽ đến lượt đoàn văn nghệ sĩ Đà Nẵng “mang chuông đi đánh xứ người” ở Daegu nhằm góp phần thể hiện thương hiệu văn hóa của thành phố bên sông Hàn.

Ngoài ra trong năm 2022, Liên hiệp các Hội Văn học Nghệ thuật thành phố còn tổ chức giao lưu với đoàn văn nghệ sĩ các tỉnh Tây Ninh, Hậu Giang, Quảng Trị, Thành phố Hồ Chí Minh và với các văn nghệ sĩ trẻ cả nước về dự Hội nghị Những người viết văn trẻ toàn quốc lần thứ X năm 2022 do Hội Nhà văn Việt Nam tổ chức tại Đà Nẵng. Đặc biệt đã tổ chức giao lưu với đoàn văn nghệ sĩ tỉnh Đồng Nai trong lễ bế mạc Trại Sáng tác văn học nghệ thuật đề tài Văn nghệ sĩ với người lính, biển đảo và quê hương đất nước do Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh Đồng Nai tổ chức tại Đà Nẵng - nói “đặc biệt” bởi đề tài biển đảo nói chung, đề tài quần đảo Hoàng Sa nói riêng cũng là nguồn cảm hứng nghệ thuật quan trọng của văn nghệ sĩ Đà Nẵng. Liên hiệp các Hội Văn học - Nghệ thuật thành phố cũng đã đón đoàn công tác của Ban Tuyên giáo Trung ương do Phó Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương Trần Thanh Lâm làm trưởng đoàn, đến kiểm tra khảo sát về tình hình hoạt động và công tác triển khai thực hiện các văn bản chỉ đạo của Trung ương trên lĩnh vực văn học, nghệ thuật vào sáng ngày 17 tháng 6 năm 2022 tại trụ sở Liên hiệp các Hội và Tòa soạn Tạp chí Non Nước - Trang thông tin điện tử tổng hợp Văn nghệ
Đà Nẵng; đồng thời Đà Nẵng cũng đã đăng cai tổ chức Hội nghị Ủy ban toàn quốc Liên hiệp các Hội Văn học - Nghệ thuật Việt Nam (khóa X) vào sáng ngày 12 tháng 6 năm 2022.

Và cũng có thể nói qua thông tin từ hội nghị này, Liên hiệp các Hội Văn học - Nghệ thuật thành phố mới có đủ cơ sở pháp lý để được cấp 299.000.000 đồng từ Quỹ Hỗ trợ Sáng tạo Văn học Nghệ thuật của Trung ương tài khóa 2021 - theo Quyết định số 1733/QĐ-UBND ngày 27 tháng 6 năm 2022 của Chủ tịch Ủy ban nhân dân thành phố. Nhờ vậy Liên hiệp các Hội Văn học - Nghệ thuật thành phố đã kịp thời hỗ trợ cho các hội chuyên ngành xuất bản một số đầu sách văn học nghệ thuật có giá trị như hai tuyển tập Kịch bản dân ca Khu 5 và Nhạc dân ca bài chòi và tuồng của Hội Nghệ sĩ Sân khấu thành phố, Nhà xuất bản Hội Nhà văn 2022; như tuyển tập 55 ca khúc Thương em chín đợi mười chờ của Minh Đức, Nhà xuất bản Hội Nhà văn, 2022; như tập thơ Những thanh âm bên bờ sông lấp của Nguyễn Nhã Tiên, Nhà xuất bản Hội Nhà văn 2022; như tuyển tập Tác phẩm văn học đoạt giải (2001-2021) của Hội Nhà văn thành phố, Nhà xuất bản Đà Nẵng 2022… 

Trong năm 2022, nhất là từ khi đại dịch Covid-19 cơ bản được kiểm soát, Liên hiệp các Hội Văn học - Nghệ thuật thành phố đã tổ chức nhiều trại sáng tác và chuyến đi thực tế. Trước hết có thể kể đến Trại hè Văn học và Mỹ thuật thiếu nhi thành phố Đà Nẵng năm 2022 do Liên hiệp Hội phối hợp với Sở Giáo dục và Đào tạo tổ chức từ hạ tuần tháng 6 đến hạ tuần tháng 7. Và nhằm tạo động lực phát triển hơn nữa đối với văn học nghệ thuật thiếu nhi, sau khi tổng kết trại hè văn học thiếu nhi năm nay, Liên hiệp Hội đã cho xuất bản một tuyển tập văn xuôi của thiếu nhi thành phố sáng tác qua các Trại hè hằng năm có nhan đề Bong bóng biển, Nhà xuất bản Hội Nhà văn 2022; đồng thời giao cho Hội đồng Lý luận phê bình Văn học - Nghệ thuật của Liên hiệp Hội chuẩn bị tổ chức một hội thảo khoa học về văn nghệ thiếu nhi để đánh giá 25 năm qua từng hội chuyên ngành đã làm được gì cho văn học nghệ thuật thiếu nhi và sắp đến có thể làm được gì cho văn học nghệ thuật thiếu nhi. Ngoài ra, Liên hiệp Hội còn phối hợp với Trung tâm Hỗ trợ Sáng tác Văn học nghệ thuật thuộc Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức Trại sáng tác Văn học - Nghệ thuật Đà Nẵng năm 2022 tại Nhà Sáng tác Đà Lạt vào nửa đầu tháng 11; đến các chuyến đi thực tế sáng tác tại biên giới các tỉnh Nam Trung Bộ và Tây Nguyên của Hội Nhiếp ảnh nghệ thuật thành phố, tại tỉnh Quảng Trị của Hội Nhà văn thành phố, tại huyện miền núi Nam Giang tỉnh Quảng Nam của Hội Văn nghệ dân gian thành phố, tại các tỉnh miền núi phía Bắc của văn nghệ sĩ công tác chuyên trách ở trụ sở Liên hiệp Hội...

Trong năm 2022, ngoài việc tổ chức một số triển lãm mỹ thuật và nhiếp ảnh nghệ thuật phục vụ các sự kiện chính trị của thành phố, Liên hiệp các Hội Văn học Nghệ thuật thành phố đã phối hợp với Hội Mỹ thuật Việt Nam và Sở Văn hóa Thể thao tổ chức Triển lãm Mỹ thuật lần thứ 27 năm 2022 khu vực V (gồm 9 tỉnh/thành phố Đà Nẵng, Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên, Gia Lai, Đắk Lắk, Kon Tum, Khánh Hòa) ngay tại Công viên APEC 2017 - cũng chính là một triển lãm mỹ thuật quốc tế ngoài trời, nơi thể hiện - bằng ngôn ngữ nghệ thuật tạo hình - khát vọng cùng nhau phát triển của 21 nước thành viên Diễn đàn kinh tế Châu Á - Thái Bình Dương. Để chuẩn bị cho cuộc triển lãm này, từ trung tuần tháng 5 đến hạ tuần tháng 6, Hội Mỹ thuật thành phố đã phối hợp với Ủy ban nhân dân quận Sơn Trà tổ chức Trại sáng tác lần thứ nhất năm 2022 với chủ đề Sơn Trà Đà Nẵng dành cho 18 họa sĩ đến từ các tỉnh miền Trung và Tây Nguyên. 

Khi nói đến thành tựu của văn học nghệ thuật trong một năm hoạt động, thường người ta nghĩ ngay đến những kết quả lao động nghệ thuật gặt hái được trong năm ấy, nào là đã giành được giải thưởng gì trong các kỳ hội diễn hay trong các cuộc liên hoan hoặc trong các đợt triển lãm, nào là đã có những tác phẩm văn chương nào thực sự gây tiếng vang trên văn đàn và được công chúng văn học hào hứng đón nhận. Về phương diện này, trong năm 2022, ngoài những tác phẩm/tiết mục sáng tạo trong giai đoạn 2015-2020 được vinh danh qua Giải thưởng Văn học nghệ thuật thành phố Đà Nẵng lần thứ 4 (tổ chức trao giải hồi tháng 7 tại Nhà hát Tuồng Nguyễn Hiển Dĩnh), văn nghệ sĩ thành phố còn có không ít tác phẩm/tiết mục đoạt giải, một số tác phẩm còn được quảng bá tại các diễn đàn quốc tế, chẳng hạn bộ phim tài liệu Người Mẹ - bằng khen tại Giải Cánh Diều năm 2021 - của đạo diễn Đoàn Hồng Lê được phát sóng trên bốn kênh truyền hình của Anh và Bắc Ireland gồm kênh NVTV ở Belfast, Latest TV ở Brighton, Sheffield Live ở Sheffield và KMTV ở Kent vào tuần lễ kỷ niệm Ngày quốc tế Phụ nữ 2022, trong Liên hoan truyền hình Latest Vision…

B.V.T