Người con của mảnh đất Đà thành ngọt ngào với Lời ru hoa cải
Tác giả Hoàng Ngọc Thạch
Tôi đang cầm trên tay văn bản ca khúc Lời ru hoa cải mà tác giả Hoàng Ngọc Thạch gửi tặng. Đọc tựa đề thôi tôi đã thích cái tứ anh dùng. Cảm giác đầu tiên là êm dịu, nồng nàn đầy sắc vàng của hoa cải ven sông mỗi khi xuân về. Tò mò, tôi ngồi vào đàn piano dạo lên nhưng câu nhạc đầu tiên của anh. Giai điệu nhẹ nhàng, mênh mang buồn, đầy cảm xúc.
Tác giả Hoàng Ngọc Thạch sinh ngày 10/10/1969 tại làng quê nghèo ở huyện Đại Lộc tỉnh Quảng Nam, anh sinh sống và làm việc tại thành phố Đà Nẵng. Anh từng học Họa viên kiến trúc Thành phố Hồ Chí Minh, từng công tác tại Viện Kiểm sát nhân dân thành phố Đà Nẵng. Ngoài công việc chính, anh cộng tác với các tờ báo: Truyện ngắn Bến sông trăng ngày ấy (đăng trên Tạp chí Bảo vệ pháp luật); Chớ để mất rừng (Tạp chí Kiểm tra). Viết cho thể thao: Một chiến thắng cho Đà Nẵng sao lại không (báo Công an tp Đà Nẵng) ... Viết thơ thiếu nhi, đăng trên Tạp chí Hạnh phúc Tuổi thơ, Mực tím... các tác phẩm như: Quả trăng, Mưa giông, Cầu vồng, Mang biển về quê chơi. Các tác phẩm âm nhạc viết về đề tài quê hương như: Bà Nà bốn mùa, Bolero trên sông Hàn... Viết về tình yêu lứa đôi có Giấc mơ dang dở, Tình yêu mùa xuân, Ru em lời của dòng sông, Mùa thu qua phố, Lời ru hoa cải...; Đề tài chống dịch: Việt Nam ơi hãy tiến lên, giãn cách... Nhạc thiếu nhi: Quả trăng, Nhớ ơn thầy...
Hoàng Ngọc Thạch chưa chính thức được kết nạp vào hội nhạc sĩ, tuy vậy, những ca khúc của anh có nhiều bài hay, được công chúng mến mộ.
Bài hát Lời ru hoa cải viết ở nhịp 4/4 giọng La trưởng. Thoạt đầu, tôi nghĩ rằng, “lời ru” mà viết ở giọng trưởng nghe có vẻ không hợp lí lắm. Giọng trưởng vốn dĩ có tính chất mạnh mẽ, vang sáng, nếu dùng để chuyển tài một “ lời ru” thì có phù hợp hay không? Khi tôi đàn và hát đến đoạn sau thì hơi ngạc nhiên. Đa số bài hát thường viết giọng thứ rồi chuyển sang giọng trưởng. Nhưng bài này từ giọng trưởng lại khéo léo chuyển sang giọng thứ nghe mềm mại và ngọt ngào làm sao.
Bài hát được viết bởi hai đoạn đơn, ngắn gọn và vuông vắn. Âm hình chủ đạo trong bài giản dị, đơn giản, chủ yếu tiết tấu là các móc đơn nhẹ nhàng, thỉnh thoảng thêm vài câu có liên ba đơn làm cho giai điệu mềm mại hẳn.
Cả bài thoang thoảng chút dân ca, một chút thôi cũng đủ làm cho giai điệu mượt mà, rất Việt Nam, rất hợp với vẻ đẹp giản dị của màu vàng hoa cải. Mượn hình ảnh ngọt ngào của hoa cải để gửi gắm tâm tình với người con trai. Và “ lời ru” này thật trớ trêu.. ru người mình yêu giây phút cuối để ngày mai lên xe hoa lấy chồng. Thế nên, lời ru ấy mênh mang buồn. Giai điệu không gào thét, kịch tính mà ngược lại, nó day dứt nhè nhẹ chảy vào tim đau nhói.
Bài hát mượn câu ca dao “Gió đưa cây cải về trời. Rau răm ở lại chịu lời đắng cay”. Cái tứ lục bát tất nhiên là khó phổ nhạc nhưng tác giả mượn hình ảnh này để rồi ca từ bài này cũng có vần có điệu, giàu chất thơ.
“Ru anh! Anh hãy ngủ đi
Ngày mai em đã lên xe hoa rồi
Gió đưa cây cải về trời
Rau răm ở lại chịu lời đắng cay”
Giai điệu như một lời thủ thỉ, lời tâm sự đau xót của cô gái thương cho người ở lại. Trong hoàn cảnh này có lẽ những lời nói không có mấy ý nghĩa nhường chỗ cho âm nhạc vang lên, trao gửi tâm tình.
Anh ơi! Anh hãy ngủ đi
Lời ru hoa cải đong đầy tình em
Chông chênh với những nỗi niềm
À ơi! Hoa cải theo mây về trời
Đoạn A, A’ trong bài kết về âm chủ của giọng trưởng làm cho người nghe rưng rưng theo cảm xúc của giai điệu, của mạch ca từ đẹp như một bài thơ lục bát. Và rồi tác giả chuyển sang đoạn B với tính chất mềm mại, ngọt ngào hơn của giọng thứ.
Thân em bèo dạt mây trôi
Thân em bảy nổi ba chìm
Tháng giêng mưa bụi bên thềm
hoa bay
Tháng giêng mưa bụi về đâu
hỡi người
Giai điệu, tiết tấu, ca từ trong bài hoà với nhau làm một, nức nở cho phận má hồng. Ngày nay, người phụ nữ thường làm chủ cuộc sống hôn nhân của mình, nhưng trong sâu thẳm tâm hồn, việc hôn nhân cũng không thể nói trước được điều gì và cũng không thể không có những nỗi niềm ưu tư khi lên xe hoa. “Lời ru hoa cải” không mở ra cảnh tượng có thật ngoài đời mà là một lời ru trong tâm thức của người con gái trước thời khắc quan trọng của đời mình, là chút xuyến xao, cảm thông với người xưa đã từng yêu, đã từng một thời cháy lòng vì tình yêu đó.
Ru anh! Anh hãy ngủ đi
Ngày mai em đã lên xe hoa rồi
Cau trầu chẳng thắm duyên nhau
Thì thôi anh nhé! Duyên ta bẻ bàng.
Nếu tách phần ca từ của Lời ru hoa cải thì người ta cứ ngỡ như đây là bài thơ lục bát. Cấu trúc gieo vần của thơ lục bát rất khó phổ. Nhưng không, đây là lời ca do chính tác giả viết chứ không phổ thơ ai. Cách luyến láy mang chút âm hưởng dân ca miền Trung làm cho giai điệu đẹp và khi người nghe không có cảm giác hát thơ.
Ca sĩ Tuyết Mai
Bài hát vừa chào đời đã được ca sĩ Tuyết Mai - Quán quân chương trình “Hãy nghe tôi hát” - Đài truyền hình Vĩnh Long tổ chức năm 2020 - thể hiện rất thành công. Với vẻ đẹp mặn mà, giọng ca truyền cảm, cách xử lí bài rất thông minh ca sĩ Tuyết Mai đã truyền tải đến người nghe bản tình ca nồng nàn, lãng mạn, đầy cảm xúc ngọt ngào của tình yêu lứa đôi.
Tác giả Hoàng Ngọc Thạch là người con của thành phố Đà Nẵng - Nơi con sông Hàn trong xanh vỗ về những điệu hò khoan tha thiết. Một vài sáng tác của anh về quê hương như Bolero bên sông Hàn, Một chiến thắng cho Đà Nẵng - Sao lại không...” và nhiều bài viết khác thể hiện tình yêu quê hương tha thiết... cho dù anh sống ở nơi đâu thì trái tim luôn hương về quê hương mình.
T.H
