Với tài năng kể chuyện tuyệt vời, Dolega đã xây dựng thành công hình tượng một con người đẹp đẽ. Thầy lang có cốt truyện hấp dẫn, tình tiết nhuốm màu bi kịch, khổ não. Một câu chuyện lãng mạn và cổ tích, vô cùng kịch tích, hấp dẫn cho đến tận trang cuối cùng.
Khi người vợ rất mực yêu thương bỏ ra đi, với nỗi đau đớn và mất mát quá lớn, Kosiba đánh mất đi cái tên thực sự, giáo sư Rafal Wilczur, cùng theo nó là một cuộc đời quá khứ, vụt tan biến như tàn tro trong gió, nỗi đau khổ mà ông không đủ sức để đối diện cũng đã chôn vùi sâu cùng với chứng mất trí nhớ.Rafal Wilczur là một giáo sư y khoa nổi tiếng của Ba Lan, có một cuộc sống hoàn hảo, với danh vọng, địa vị, sự ngưỡng mộ, và hạnh phúc gia đình. Nhưng chỉ sau một đêm, cuộc đời ông đã rẽ sang lối khác mà chưa giây phút nào chính ông ngờ tới.
Rafal không còn biết mình là ai, không còn biết cảm giác thực sự của mình ra sao, còn lại chỉ là một nỗi trống vắng của sự tha hương và cô độc. Ông sống lầm lỳ, sống qua ngày, sống chôn vui tất thảy những điều đam mê say sưa. Ông chỉ còn là một thân xác thô kệch, cục mịch, nông dân sống lang thang đây đó, cho đến khi dừng chân tại cối say bột của lão Krokop.
Vào cái ngày định mệnh ấy, khi chữa khỏi chứng tàn tật cho cậu chủ Wasil, con trai Krokop, ông đã bước trở lại con đường để trở về với chính mình. Sau những biến cố xảy ra, con người ông, dần được bộc bạch một cách chân thành và mỗi lúc một mạnh mẽ.
Tấm lòng ông, sự minh mẫn và tài năng của ông cũng đã dẫn lối cho ông được gặp lại người con gái Mariola mà ông ngày đêm mong nhớ.
Vào giây phút cuối cùng, khi đứng trước ngôi mộ của người phụ nữ ông yêu nhất đời, cái tên Beata Goltynski đã đánh thức toàn bộ cuộc đời cũ đã lãng quên của ông. Cái tên người phụ nữ ấy, đã từng khiến ông lâm vào cơn chấn động mà đánh mất tên mình, cũng chính bây giờ đã làm sống dậy con người ông. Đây là lúc, mười ba năm sau, ông có thể đối diện với nỗi đau đớn của mình, bằng tấm lòng đau khổ bao dung, mà tha thứ cho sự bội phản của Beata, để “Xin Chúa hãy ban cho nàng sự yên nghỉ đời đời”. Câu chuyện dừng lại ở đó, trong niềm xúc cảm chan chứa bao dung, thân ái.
Niềm hạnh phúc ập về đột ngột cũng như khi bất hạnh ập đến. Ấy là định mệnh hay là điều tự nhiên con người xứng đáng nhận được sau những khổ đau, là lời hồi đáp của cuộc đời đối với tấm lòng cao thượng của người đàn ông nông dân Antonio Kosiba.
Nhà văn Dolega Mostowicz đã xây dựng nên những hình tượng nhân vật đầy sinh động, thú vị bằng ngòi bút văn chương vô cùng cuốn hút, với lối kể chuyện thông minh, điềm đạm, ông đã tỏ bày được những sâu thẳm tâm hồn của con người, mà đôi mắt bình thường hiếm khi nhìn thấy được. Cũng giống như phía sau một con người lầm lũi, cục mịch của lão Antoni ở cối xay lại là một con người phong lưu, tài năng, nhân hậu. Có lẽ, việc khai phá những bí ẩn ấy, chỉ có sự tinh tế và nhạy cảm của một nhà văn mới có khả năng làm được.Dõi theo cuộc đời nhiều thăng trầm của giáo sư y khoa tài năng nhất Ba Lan, người đọc sẽ bị cuốn vào một hành trình đủ đầy xúc cảm, từ phẫn nộ, buồn bã, căm giận, đến cảm động, vỡ òa, nghẹn ngào trong hạnh phúc. Một câu chuyện đẹp về con người, về sự thấu hiểu và bao dung giữa con người với con người, trong một đời sống đầy biến động.
Dù được viết bằng bút pháp cổ điển hiện thực, với một motip cốt truyện khá cũ, cùng một cái kết đượm màu cổ tích, nhưng điều đó cũng không hề làm mất đi sức hấp dẫn của tác phẩm, mà ngược lại câu chuyện về người giáo sư mất trí nhớ, cũng là một nguồn an ủi con người, giữa những hoang mang rối bời của đời sống, khiến ta có quyền tin vào những điều kì diệu vẫn luôn tồn tại xung quanh ta.
Một tác phẩm đã ra đời gần một trăm năm, đến nay vẫn có khả năng khiến độc giả trên khắp thế giới đồng cảm và say mê. Ấy là bởi, kiệt tác ấy viết về những điều đẹp đẽ nhất của con người, và chỉ vì con người mà thôi.
