'Sương mù tháng Giêng' - bản giao hưởng về lịch sử thời Trần

Tên sách: Sương mù tháng Giêng
Tác giả: Uông Triều
Nhà xuất bản Trẻ, 3/2015

Tiểu thuyết Sương mù tháng Giêng xoay quanh những mối quan hệ nhiều bất trắc của vương triều nhà Trần ở giai đoạn kháng chiến chống quân Nguyên Mông. Những nhân vật như Trần Khánh Dư, công chúa Thiên Thụy, vua Trần Thánh Tông, Trần Nhân Tông hay Quốc công tiết chế Trần Hưng Đạo hiện lên với tâm tư, tình cảm của những con người cụ thể, mang nỗi niềm của dòng tộc mâu thuẫn với lợi ích quốc gia. Bởi nguyên tắc đạo đức và rường mối triều chính mà kẻ thông dâm với công chúa phải bị nghiêm trị, nhưng vì xã tắc, nhà vua vẫn để tướng tài Trần Khánh Dư được sống để sau đó lập công chống giặc. Vì sự hưng vong của quốc gia, Hưng Đạo Vương đã bỏ qua hiềm khích đời trước để phụng sự hai vua đánh thắng giặc.

Trong tiểu thuyết, tác giả có những thể nghiệm độc đáo về mặt kết cấu với bốn màn kịch ngắn, hai truyện ngắn và nhiều đoạn cắt dán mang dấu ấn hậu hiện đại. Lối viết đa điểm nhìn và hầu như không có nhân vật trung tâm, trong đó mỗi nhân vật có một cách nhìn, một quan điểm độc lập với tác giả. Những yếu tố huyền ảo, ma quái xuất hiện dày đặc, những bóng ma vô hình ám ảnh, những binh sĩ tử trận đau đớn với những vết thương trần thế, những cuộc nhập xác đổi hồn...Cuốn tiểu thuyết đan xen giữa giọng điệu hào sảng của sử thi với những trang viết phản ánh nội tâm con người, khắc họa thời kỳ mà con người vẫn chưa hoàn toàn lệ thuộc vào khuôn khổ Nho giáo cứng nhắc.

Với quan điểm viết những gì "lịch sử có thể xảy ra", tác giả dành nhiều chương cho các nhân vật được coi là khuất lấp trong lịch sử, để họ tự do đưa ra tiếng nói cá nhân của mình. Trần Ích Tắc được khắc họa với những bi kịch về tham vọng và tài năng. Công chúa An Tư kể lại chuyện nàng phải hiến mình cho Thoát Hoan và cuối cùng không tránh khỏi cái chết. Thiên Thụy đến cuối đời vẫn ân hận, day dứt vì mối tình ngang trái với Trần Khánh Dư. Thoát Hoan dằn vặt vì hồn ma An Tư trong khi Hốt Tất Liệt căm tức bởi mộng bá chủ tan vỡ vì mấy lần đánh Đại Việt không thành.

Sương mù tháng Giêng là bản giao hưởng nhiều bè, nhiều giọng điệu, nhiều tâm trạng với một âm hưởng chung là nỗi buồn man mác về thế sự hòa cùng sự hào sảng của không khí chiến trận. Tác giả đưa các anh hùng dân tộc về gần hơn với đời thường, bên cạnh những chiến công vĩ đại là những đau thương, bi kịch của đời mình. Các nhân vật không phải chỉ đứng ở xa để chiêm bái mà có thể lại gần họ để quan sát, thấy cả cuộc sống, tâm hồn bình dị và đời thường của các bậc vĩ nhân.

Văn Thành