Nửa thế kỷ 'Xứ Cát': Cuốn truyện viễn tưởng đột phá

Ra đời cách đây đúng 50 năm, tiểu thuyết Xứ Cát (Dune) của nhà văn Frank Herbert được xem là tác phẩm đã mang lại "danh giá" cho dòng truyện khoa học viễn tưởng vốn bị giới hàn lâm đương thời coi nhẹ. Với những tư tưởng đầy siêu hình nhưng cũng vô cùng thực dụng, Xứ Cát đã vẽ nên cho người đọc những chân trời mới về cuộc sống trong tương lai cùng những giả thuyết đầy tính đánh đố về sứ mệnh của loài người.

Cho đến nay, sau nửa thế kỷ tồn tại, Xứ Cát vẫn được xem là thiên truyện nổi tiếng và vĩ đại nhất trong dòng văn học mà nó đại diện. Không chỉ có thế, năm 2003, Xứ Cát còn nhận được danh hiệu tiểu thuyết khoa học viễn tưởng bán chạy nhất mọi thời đại.

Từng 20 lần bị từ chối

Năm 1957, sau khi phát hành quyển sách đầu tay The Dragon in the Sea, Frank Herbert khi đó là một nhà văn, nhà báo 37 tuổi tràn đầy nhiệt huyết được tòa soạn cử đến vùng Oregen Dunes để thực hiện một phóng sự. Tại đây, khi nhìn những cồn cát chuyển động, Frank Herbert phút chốc nảy sinh sự tò mò và đầy háo hức về chủ đề sinh thái, đất đai. Khi đó, ông đã thu thập quá nhiều tài liệu so với mức cần thiết, đến nỗi Frank herbert đã không thèm hoàn thiện phóng sự They Stopped the Moving Sands mà chuyển sang dùng tài liệu đó để viết tiểu thuyết viễn tưởng.

Trong khoảng thời gian 5 năm, Frank Herbert miệt mài trong phòng viết và phó mặc việc tìm kiếm kế sinh nhai cho người vợ. Khoảng năm 1963, ông hoàn thành bản thảo văn học khá dài và bắt đầu cho đăng dài kỳ trong khoảng 2 năm trên tạp chí Analog. Sau đó, Frank Herbert đã đi khắp 20 nhà xuất bản hòng tìm một nơi phát hành tác phẩm của mình nhưng đều lần lượt nhận lại những cái lắc đầu. Nguyên do là vì tiểu thuyết khoa học viễn tưởng trong thập niên 1960 là một chủ đề không mấy thịnh hành và ít được coi trọng. Xứ Cát của Frank Herbert lại quá dài, làm nản lòng các nhà xuất bản. Tuy nhiên, rốt cuộc ông cũng tìm ra được Chilton Books, nhà xuất bản chuyên phát hành những quyển sách… kỹ thuật, đồng ý giúp đỡ mình.

Và từ đó, một huyền thoại ra đời.

Mở ra thời kỳ mới cho văn chương viễn tưởng

Ngay sau khi ra mắt vào năm 1965, Xứ Cát ngay lập tức gây sự chú ý cho người hâm mộ và làm kinh ngạc giới chuyên môn bởi tư tưởng đồ sộ chất chứa trong đó. Không chỉ tạo ra một vũ trụ mới cho câu chuyện trong sách, Frank Herbert còn gửi gắm hàng vạn tư tưởng, triết lý cùng những nỗi trăn trở về thế giới và tương lai của nhân loại qua Xứ Cát. Hành trình lang thang trên sa mạc để tìm cứu tinh như lời tiên tri của người Fremen khiến nhiều độc giả liên tưởng đến tình cảnh của trái đất hiện tại, cũng chứa đựng những bầu văn hóa vĩ đại khôn cùng nhưng lại thiếu đi một người lãnh đạo tinh thần cốt lõi. Bằng bút pháp ảo diệu và đầy uyên thâm, Frank Herbert có thể chinh phục mọi tầng lớp độc giả, từ trẻ em cho đến người lớn, từ giàu cho đến nghèo, tất cả đều phải ngã mũ thán phục.

Sự kết hợp khéo léo giữa các yếu tố như sinh thái học, sự suy tàn của các đề chế, văn hóa trung Đông, giới tính, chủ nghĩa anh hùng… đã khiến Xứ Cát không chỉ là một tác phẩm văn học đơn thuần mà là một sản phẩm nghệ thuật vĩ đại. Frank Herbert đã có công khi chứng minh được rằng sách khoa viễn tưởng vẫn có thể đi sâu vào lòng người và thay đổi quan điểm của độc giả một cách sâu sắc được. Xứ Cát sau đó đã được trao giải Hugo vào năm 1966 và giải Nebula cùng năm. Cũng từ đó, các nhà văn mới bắt đầu mạnh dạn hơn khi thử sức với đề tài viễn tưởng.

Tượng đài bất hủ

Tính đến năm 2000, Xứ Cát đã tiêu thụ được 12 triệu bản trên toàn thế giới. Nhiều nhà văn, nhà phê bình nổi tiếng như Arthur C. Clarke, Robert A. Heinlein… hay các trang báo nhưChicago Tribune, Washington Post… đều không ngại dành choXứ Cát những lời có cánh trong suốt 50 năm qua. Họ gọi nó là tượng đài bất hủ, là quyển sách tiên phong của thời đại mới. Xứ Cát cũng từng trở thành nguồn cảm hứng điện ảnh của nhiều đạo diễn và đã được chuyển thể thành phim vào năm 1984, 2000, 2008…

Nửa thế kỷ đã trôi qua, giờ đây nếu đọc Xứ Cát, bạn sẽ vẫn ngạc nhiên và đầy thán phục với những gì mà Frank Herbert nghĩ ra và mô tả về vũ trụ mới trong quyển sách này. Có sức sống bền bỉ như thế là điều mà hiếm có tác phẩm khoa học viễn tưởng nào dám mơ tới.

Tuyết Tùng
(baomoi.com)