Lẽ nào nước chảy vô tình…
Lầm lũi viết những câu thơ, để làm gì nhỉ? Nhọc nhằn viết những câu thơ, để làm gì nhỉ? Đau đớn viết những câu thơ, để làm gì nhỉ? Không hề dễ dàng trả lời khi cuộc sống hối thúc mỗi người phải nhìn vào túi tiền đầy vơi, phải nhìn vào danh vọng cao thấp, phải nhìn vào hạnh phúc ngắn dài... Chẳng ai chọn thơ để mưu sinh, nhưng thơ vẫn tồn tại, bất chấp không gian nhộn nhịp hay nhân tình lạnh lẽo. Vì thơ luôn cho con người cơ hội thấu hiểu bản thân. Chỉ cần xuất hiện đúng lúc, thơ trợ lực con người chiến thắng sự yếu hèn và đánh bại sự sợ hãi. Đoạn cuối Hán Sở tranh hùng, Hạng Vũ (232 - 202 trước Công nguyên) bị Hàn Tín vây khốn ở Cai Hạ. Cái chết của bá vương lừng lẫy bên bờ Ô Giang chắc chắn sẽ oan nghiệt hơn và bẽ bàng hơn trong mắt hậu thế, nếu Hạng Vũ không để lại bài thơ Cai Hạ ca ngậm ngùi cùng nàng Ngu Cơ:
Lực bạt sơn hề, khí cái thế
Thời bất lợi hề, Truy bất thệ
Truy bất thệ hề, khả nại hà
Ngu hề, Ngu hề, nại nhược hà.
Khoảnh khắc sinh tử, thơ bật ra xoa dịu cho lòng cay đắng, thơ bật ra vuốt mắt cho kẻ sa lầy, để rồi ngàn năm sau thơ phục dựng trái tim bậc kiêu hùng ngã ngựa vẫn múa kiếm hát vang!
Xã hội càng tiến bộ, thơ càng được in ồ ạt. Tín hiệu ấy đáng mừng chứ không phải đáng lo, bởi ai cũng được bày tỏ niềm riêng, ai cũng được dự phần sáng tạo. Tuy nhiên, đó cũng là thách thức cho độc giả, đòi hỏi phải chọn lọc hơn, phải tinh tế hơn. Trước bao nhiêu vần điệu du dương đầy thỏa mãn, người đọc lương thiện sẽ dễ dàng nhận thấy nhiều sự thật ê chề và nhiều trắc ẩn chênh vênh bị xua đuổi khỏi những trang thơ tán tụng đong đưa. Quá trình đô thị hóa hối hả, nhiệm vụ nặng nề của thi ca là níu giữ giùm cộng đồng chút giá trị ít ỏi của những vẻ đẹp thoáng qua như những nỗi mơ mộng hắt hiu.
Thế kỷ 21, dù áp dụng ẩn dụ mạnh mẽ và dù theo đuổi trường phái tân kỳ, thì vai trò của nhà thơ cũng sẽ lu mờ dần trong tài sản tinh thần hiện đại, nếu chúng ta không học cách bênh vực sự chân thành lặng lẽ đang chới với giữa sự toan tính khéo léo và sự hào nhoáng tráo trở. Đức tin dành cho thi ca vẫn còn nguyên, nếu từ run rẩy chữ nghĩa mong manh nhói lên giọng thơ buồn u uẩn góp phần hóa giải tổn thương thời đại!
Những câu thơ viết trên tờ giấy úa nhàu hoặc những câu thơ viết trên màn hình di động, đều không thể che đậy được tâm trạng cô đơn của nhà thơ. Trong hữu hạn kiếp người, một cá nhân vô cùng nhỏ bé khi so sánh với một đám đông, nhưng một cá nhân vẫn đại diện cho một đám đông lúc bài thơ bắt đầu bằng thái độ phân vân giữa việc nâng niu cái phổ quát và việc tôn trọng cái khác biệt. Thơ nối gần gũi với mông lung! Thơ nối bận bịu với xa vắng!
Người Việt muốn hội nhập văn hóa thế giới, điều trước tiên phải làm là tự soi rọi tâm hồn mình, để suy nghiệm tâm hồn Việt nắng mưa nhẫn nại, tâm hồn Việt gió mây chịu đựng, tâm hồn Việt dằn vặt yêu thương, tâm hồn Việt bãi bờ tha thứ, tâm hồn Việt đại ngàn khoan dung. Thi ca có thể gánh vác sứ mệnh ấy, nếu công chúng chia sẻ được những thao thức của nhà thơ chưa bao giờ khô cạn trên từng dòng bản thảo xanh xao. Tập sách này được hoàn thành không có tham vọng gì lớn lao, ngoài mục đích truy vấn một câu hỏi vừa âm thầm vừa sốt ruột: Nhiều nhà thơ đã thả ưu tư vào bộn bề hôm nay như hoa rơi hữu ý, lẽ nào bạn đọc lại như nước chảy vô tình...?
Sách dày 180 trang, do NXB Tổng hợp Tp. Hồ Chí Minh ấn hành, tới tay bạn đọc vào tháng 6/2017.
Nhà thơ Lê Thiếu Nhơn
(vinabook.com.vn)
