22 năm nhìn lại và đi tới

Đi, tự nguyện dấn thân vào cuộc sống, rút tỉa từ chính cuộc sống với những vấn đề nóng bỏng của nó để viết, bạn đọc có thể hy vọng vào sức sống sâu rộng và sự lan tỏa bền lâu từ những tác phẩm của các nhà văn Đà Nẵng để lại cho tương lai!

Tiếp nối truyền thống

Vùng đất “Ngũ phụng tề phi” Quảng Nam - Đà Nẵng, từ thế hệ các “nhà văn khoa bảng, chí sĩ” ở đất Quảng thế kỷ XIX, XX như Phạm Phú Thứ, Hà Đình Nguyễn Thuật, Phan Châu Trinh, Huỳnh Thúc Kháng, Trần Quý Cáp, Trần Cao Vân… đến các nhà văn tiền bối như: Khương Hữu Dụng, Phan Khôi, Hằng Phương, Thái Can, các nhà văn Tự Lực Văn đoàn gốc Quảng Nam đến các nhà văn trong chiến tranh Hoàng Châu Ký, Nguyễn Văn Xuân, Nguyễn Văn Bổng, Võ Quảng, Trinh Đường, Phan Tứ, Nguyên Ngọc, Thu Bồn, Lưu Trùng Dương, Bùi Minh Quốc, Thái Bá Lợi, Đông Trình... họ là những nhà văn chủ lực đã góp phần làm nên các thời đại văn học rực rỡ trong lịch sử văn học Việt Nam với Thơ mới, tiểu thuyết Tự Lực văn đoàn và những tác phẩm lớn trong chiến tranh giai đoạn từ 1945 đến 1975.

Kế thừa truyền thống đó, Hội Nhà văn Đà Nẵng với hơn 22 năm thành lập đã nỗ lực thu hút, tập hợp đội ngũ đông đảo các nhà văn đang sống và viết tại thành phố. Đến nay đã có hơn 100 nhà văn các thế hệ từ trước và sau 1975, đặc biệt là lớp nhà văn lão thành giàu kinh nghiệm sáng tác trong kháng chiến và các nhà văn trẻ sau đổi mới năm 1986 năng động, nhiệt tâm, xông xáo luôn gần gũi, gắn bó, động viên nhau cùng đi tiếp trên con đường sáng tạo văn chương nhọc nhằn mà cũng nhiều đam mê, hạnh phúc trên từng trang viết.

Hơn 22 năm qua, nhiều tác phẩm của các tác giả là Hội viên Hội Nhà văn thành phố thường xuyên ra mắt bạn đọc gần xa với nhiều tác phẩm đã trở nên quen thuộc và được trao tặng nhiều giải thưởng quốc tế, quốc gia, với các tên tuổi được bạn đọc yêu mến và ghi nhận. Những tác phẩm đoạt giải phần nào khắc họa diện mạo văn học khá phong phú đa dạng, kể cả về nội dung lẫn thể loại, là những dẫn chứng sinh động cho niềm say mê văn chương và những nỗ lực không ngừng trên con đường sáng tạo văn học của các nhà văn Đà Nẵng.

Tuy nhiên, có thể thấy một thực trạng, các nhà văn Đà Nẵng hiện nay, đặc biệt là thế hệ các nhà văn trẻ sau 1986, được đào tạo bài bản, có ý thức đọc và học, nhưng trước những biến chuyển lớn lao mọi mặt và tác động dữ dội của cuộc sống hiện đại với những vấn đề gay gắt nổi lên mỗi ngày, dường như chỉ muốn viết một cách tự do, ngẫu hứng, theo sự yêu thích và mong muốn riêng. Nếu muốn làm nên những tác phẩm thật sự, để đời, lan tỏa sâu rộng và bền bỉ, điều kiện tiên quyết thiết nghĩ phải là sự nỗ lực đầu tiên của bản thân các nhà văn về sự đọc, sự học, say mê và miệt mài khám phá tiếp thu những cái đẹp, cái hay ngàn đời từ kho tàng tinh hoa văn học nhân loại.

Mặt khác, hiện nay những vấn đề hiện tại của Đà Nẵng thường được các nhà văn sử dụng một thể loại thích hợp hơn: bút ký. Nhưng, như nhiều bạn đọc nhận định, các bút ký của các tác giả Đà Nẵng khá nhẹ nhàng, thiên về ca ngợi, hoặc thậm chí viết theo phong trào, cuộc thi với những đề tài đã được ấn định sẵn, khó gây được ấn tượng mạnh mẽ với người đọc vì thiếu các vấn đề gai góc đang nổi cộm lên từ cuộc sống thường ngày của thành phố.

Một khuynh hướng sáng tác có thể do quan niệm nghệ thuật kinh điển ảnh hưởng khá sâu đến các nhà văn Đà Nẵng là thường đầu tư viết về những vấn đề vĩ mô, có tính nhân văn cao cả, có chiều sâu triết học và chiều rộng rung cảm bao la. Nhiều tác phẩm theo khuynh hướng này đã rất thành công, nhưng không ít tác phẩm cần một thời gian dài để hiểu, để nhận ra giá trị hoặc rất cần sự chỉ dẫn phân giải của các nhà phê bình văn học, một điều đang là hiếm hoi trong thực trạng văn học cả nước hiện nay. Và nó cũng giải thích vì sao văn học Đà Nẵng hiện tại, ngoài một số tác phẩm công phu, hình như còn thiếu dấu vết sôi động nóng bỏng của cuộc sống, ít có bóng dáng những tác phẩm gây tiếng vang, gây nên dư luận xôn xao như ở các vùng văn học khác.

Chuyên nghiệp trong sáng tạo

Trong xu thế xã hội hiện đại, việc đòi hỏi một nhà văn phải có tính chuyên nghiệp, suốt đời chỉ dành thời gian, sức lực cho văn chương gần như là điều bất khả thi. Nhưng lịch sử văn học nhân loại đã cho thấy, những tác phẩm lớn chỉ xuất hiện ở các nhà văn lớn chuyên nghiệp, dám đánh đổi tất cả để hiến mình cho văn chương. Ở một điều kiện nào đó, nếu như có niềm say mê lớn lao và một ý chí kiên định để quyết có tác phẩm để đời, chắc chắn chúng ta vẫn có thể phấn đấu để mỗi người thành một nhà văn chuyên nghiệp… Hữu hạn, nghĩa là trong một khoảng thời gian nhất định nào đó trong cuộc đời toàn tâm toàn ý dành cho tác phẩm của mình, không làm, không nghĩ, không dành thời gian cho bất cứ việc gì khác ngoài việc hoàn thành tác phẩm! Thiết nghĩ, một tác phẩm lớn chỉ có thể hình thành và xuất hiện khi và chỉ khi nhà văn đang viết nó với một tâm thế của nhà văn chuyên nghiệp, dù là hữu hạn như vậy.

Định hướng trở thành nhà văn chuyên nghiệp và xây dựng, đào tạo những nhà văn chuyên nghiệp tại Đà Nẵng hiện nay là một việc khó khăn, gần như bất khả thi trong tình hình cuộc sống đa dạng và phức tạp của xã hội hiện tại, nhưng thiết nghĩ, chúng ta rất cần nêu lên vấn đề và có phương hướng khả thi để có thể hình thành các nhà văn chuyên nghiệp tại Đà Nẵng. Có nhà văn chuyên nghiệp, mới có hy vọng xuất hiện những tác phẩm lớn mang dáng vóc thời đại, mang hơi thở cuộc sống hiện đại gởi lại cho mai sau.

Muốn có tác phẩm lớn, mỗi nhà văn chẳng những phải dấn thân theo đuổi một lý tưởng nghệ thuật văn chương rõ ràng, đúng đắn, mới mẻ, thể hiện nó mạnh mẽ và xuyên suốt trong từng trang viết của mình, mà còn phải có điều kiện thời gian đầu tư công sức cho tác phẩm của mình một cách chuyên nghiệp! 

Với sự kế thừa truyền thống văn học quý giá và với những tiềm năng, những triển vọng đã và đang có, bạn đọc có thể hy vọng và chờ đợi trong thời gian đến, phong trào văn học nghệ thuật nói chung và sáng tác văn học nói riêng của Hội Nhà văn thành phố sẽ có một bước phát triển mới, có bước bứt phá để vươn đến đỉnh cao, xứng tầm với sự phát triển mọi mặt của thành phố hiện nay. Hy vọng trong tương lai, các nhà văn Đà Nẵng sẽ có đủ điều kiện chủ quan và khách quan để toàn tâm toàn ý và dốc sức cho công việc sáng tác tâm huyết mà nhọc nhằn của mình, và sẽ nỗ lực phấn đấu để có những tác phẩm lớn, mang tầm thời đại như xã hội hy vọng, tin tưởng!

N.K.H