Nhà báo, nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Văn: Sự “chuyển động” không ngừng

Tại Liên hoan ảnh quốc tế Photometria 2016 tại Hy Lạp với chủ đề "Ngôi nhà",  Việt Văn là nhiếp ảnh gia Việt Nam duy nhất có tác phẩm lọt vào top "25 bức ảnh tốt nhất", được triển lãm tại Trung tâm tổ hợp văn hóa Loannina (Hy Lạp) từ ngày 1 đến 12-6 và sau đó được trao giải Nhất. Trước đó ít ngày, bức ảnh "Những đứa trẻ năng động" được nhà báo - nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Văn chụp trong một chuyến đi công tác ở Châu Phi cũng đã được trao bằng danh dự trong cuộc thi ảnh quốc tế Iran Khayyam.

Tác phẩm "Phòng ngủ của tướng Huy" là một bức ảnh nằm trong bộ ảnh "Tướng Huy" thuộc dự án "Tướng trận thời bình" của Việt Văn được anh chụp vào năm 2015. Đây là bức ảnh chụp vợ chồng Thiếu tướng Nguyễn Đức Huy - nguyên Quyền Tư lệnh Quân khu 2 và người bạn đời là bà Minh Thuận, vốn là một giáo viên dạy văn đã nghỉ hưu.

Tướng Huy kết hôn với Minh Thuận đến nay đã trên 50 năm, nhưng theo chia sẻ của nhân vật, nếu cộng tổng thời gian họ được ở bên nhau thì chỉ có trên 1 năm. Bởi vì, khi còn trẻ ông đi chiến trường hàng chục năm, đến khi hòa bình, do điều kiện công tác, ông cũng không có nhiều thời gian ở bên vợ, khi được nghỉ hưu, ông vẫn mải miết với những chuyến đi thăm đồng đội cũ, về lại chiến trường xưa... nên chẳng mấy khi có nhà.

 

Tác phẩm "Phòng ngủ của tướng Huy" của nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Văn.

Một số bức ảnh khác nằm trong dự án "Tướng trận thời bình" của Việt Văn cũng từng giành những giải thưởng lớn như Huy chương Vàng tại cuộc thi ảnh Px3 - Paris (Pháp) năm 2014 hay giải Nhất Ảnh báo chí (Editorai) tại Liên hoan ảnh toàn cầu của Anh năm 2011...Bức ảnh "Phòng ngủ của tướng Huy" đã tạo ấn tượng mạnh với người xem và Ban giám khảo liên hoan ảnh quốc tế Photometria 2016 khi ghi lại khoảnh khắc bình dị của cặp vợ chồng già trong một buổi tối khi "mỗi người một việc" trên chiếc giường của mình: người phụ nữ chăm chú đọc sách, còn người đàn ông đơm lại cầu ve áo chuẩn bị cho ngày mai lên đường. Nhưng giữa họ vẫn có một sợi dây gắn kết vô hình và hết sức ấm áp, đó là bức ảnh hai vợ chồng thời trẻ được treo ở khoảng  trống hẹp giữa hai chiếc giường được kê song song...

Đã nhiều lần "thắng giải" tại các cuộc thi, liên hoan ảnh quốc tế, song lần đoạt giải thưởng này vẫn đem đến cho Việt Văn một niềm vui tinh thần to lớn. Nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Văn cho biết, các giải thưởng mà anh đã đạt được hầu hết chỉ mang "giá trị tinh thần", cũng như sự khẳng định vị trí cá nhân nghệ sĩ trong giới nhiếp ảnh quốc tế, chứ về vật chất hầu như không có (mà nếu có cũng là rất ít). Vì thế, trong lần đoạt giải Nhất cuộc thi "Các di sản thế giới của Việt Nam" do Cục Mỹ thuật - Nhiếp ảnh và Triển lãm phối hợp với Cục Di sản Văn hóa, Tổng cục Du lịch, Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam tổ chức năm 2011, Việt Văn đã hết sức ngỡ ngàng khi... bóc phong bì giải thưởng. Bởi lẽ, lần đầu tiên anh có một giải thưởng được nhiều tiền đến thế: những... 10 triệu đồng.

Thế nhưng, sau đó người ta vẫn không thấy Việt Văn mặn mà với các cuộc thi ảnh nghệ thuật trong nước. Có lẽ bởi Việt Văn có những mục đích và tiêu chí riêng nên gần 20 năm qua, anh liên tục tham gia các cuộc thi ảnh quốc tế và hầu như năm nào cũng có giải thưởng. Việt Văn cũng là nhiếp ảnh gia duy nhất của Việt Nam được Win - Iniative (New York, Mỹ) sưu tập ảnh và cũng là người Việt Nam đầu tiên đoạt các giải thưởng ở các cuộc thi ảnh lớn như: 7 năm liên tiếp đoạt giải cuộc thi ảnh hàng đầu châu Âu mang tên Px3 - Paris (Pháp), năm 2016 này anh vẫn tiếp tục tham dự cuộc thi này, 7 năm liền được trao bằng danh dự IPA (Mỹ), 3 năm được giải International Color Awards (Los Angeles - Mỹ), 4 năm giải ảnh toàn cầu Pollux Annual Awards (Anh), 3 lần vào chung kết (trong đó có 2 bằng danh dự) cuộc thi sáng tạo quốc tế London (LICC- Anh)...

Với một số người, các giải thưởng quốc tế lớn thường sớm khiến người ta hài lòng với bản thân mình, nhưng xem ra với Việt Văn lại khác. Anh tâm sự rằng: "Tôi vẫn muốn thông qua các cuộc thi để bản thân được cọ xát, có thêm động lực sáng tạo, đồng thời coi đó là cơ hội để đánh giá lại mình. Tôi luôn muốn tác phẩm của mình được thẩm định bởi những ban giám khảo khắt khe, nghiêm túc của thế giới để luôn nỗ lực hơn nữa trong công việc chứ không thể dừng lại chỉ bởi vì đã đạt được một số giải thưởng lớn nhỏ.

Vì thế, tôi luôn tạo cho bản thân cơ hội để thử sức mình như việc đã 3 lần lọt vào chung kết cuộc thi sáng tạo quốc tế London (LICC - Anh) - một giải thưởng danh giá hàng đầu của giới nhiếp ảnh thế giới nhưng vẫn chưa đạt được giải thưởng là lý do tôi năm nay tôi tiếp tục tham dự giải thưởng này một lần nữa... Tôi muốn tự nâng cao tay nghề của mình qua các giải thưởng quốc tế, xem cảm quan của mình về ảnh có còn tốt không và cũng để nhắc nhở mình, không để mình "tụt hậu" với bạn nghề quốc tế".

Quan sát khối lượng công việc khổng lồ mà Việt Văn đã làm trong vòng 15 năm qua, đôi khi tôi cũng tự hỏi anh ấy lấy đâu ra năng lượng để làm được nhiều việc đến thế. Ngoài công việc chính là làm phóng viên tại Báo Lao động, anh không ngừng đi, không ngừng chụp, không ngừng tư duy và hình như lúc nào cũng đang khởi động hay chuẩn bị hoàn tất một dự án nào đó. 9 lần tổ chức triển lãm cá nhân với các dự án "Tồn tại hay không tồn tại", "Đứt đoạn và kết nối", "Đạo và đời", "Tướng trận thời bình", "Hà Nội - Động và tĩnh"... thường gối tiếp nhau, thậm chí là song hành với nhau.

 
Ngoài ra, Việt Văn cũng thừa nhận anh là người luôn lắng nghe tiếng nói trong trái tim mình. Có lẽ, những thành công trong nghệ thuật của anh cũng bắt đầu từ việc anh vẫn luôn nuôi dưỡng cảm xúc và lắng nghe được tiếng nói của trái tim - điều cần thiết và quan trọng với mọi nghệ sĩ sáng tạo.Một số dự án sau khi thực hiện xong phần 1, tổ chức triển lãm thành công anh lại bắt tay vào một dự án khác rồi mới quay trở lại làm tiếp phần 2 và có thể chưa dừng lại ở đó. Trong các dự án lớn của Việt Văn thường được anh chia ra thành các hạng mục nhỏ để làm song hành. Cách làm việc của Trần Việt Văn khiến nhiều người cảm nhận anh là con người của sự "chuyển động không ngừng", luôn khát khao kiếm tìm cái mới và luôn ấp ủ những "giấc mơ đẹp" trong nghệ thuật.

Có vẻ như đối với nhà báo, nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Văn luôn có một nguồn nội lực dồi dào, một sự thôi thúc nào đó. Anh cũng là người mải miết với các chuyến đi. Để thực hiện các dự án của mình, anh phải đi nhiều nơi, có nơi phải trở đi trở lại nhiều lần như dự án "Đạo và đời" anh đã tới thiền viện Tây Thiên (Vĩnh Phúc) rất nhiều lần, ghé thăm những ngôi chùa lớn ở Huế, sang nước bạn Lào và cả kinh đô Phật giáo của thế giới là Ấn Độ.

Tương tự, dự án "Tướng trận thời bình" của anh kéo dài từ năm 2008 đến nay đã khiến anh phải bươn bả nhiều nơi để gặp gỡ, tiếp xúc với các nhân vật của mình và săn lùng những khoảnh khắc độc đáo về họ. Là người cầm máy lâu năm, Việt Văn vẫn luôn trân trọng cảm xúc trong từng khuôn hình. Anh hạn chế tối đa sự can thiệp của kỹ thuật photoshop vào việc chỉnh sửa ảnh như cách các bạn trẻ hiện nay ưa dùng. Anh hết sức coi trọng tính chân thực của khoảnh khắc chụp bức ảnh ấy và những cảm xúc mà bức ảnh đó đem lại.

Hỏi Việt Văn rằng "Luôn ôm đồm, trăn trở với các dự án dài hơi như vậy, có khi nào anh cảm thấy mệt mỏi hay quá sức không?", chúng tôi nhận được câu trả lời rằng: "Nếu không có việc gì để làm, không có mục đích nào để theo đuổi là tôi lại cảm thấy buồn chán ngay. Công việc đem đến cho tôi niềm vui, nếu tôi có làm nhiều việc trước hết tôi làm vì chính tôi muốn như thế. Tôi thường không cảm thấy mất năng lượng khi làm cùng lúc nhiều việc, ngược lại nhờ sáng tạo, tôi cảm thấy mình như có thêm sức mạnh, nghị lực và cảm xúc... Và nếu cảm thấy mệt, tôi sẽ dừng lại một thời gian để nạp thêm năng lượng, sau đó lại tiếp tục với những hành trình, những dự án của riêng mình...".