Lít, người gác chắn can đảm - Truyện ngắn Ma Văn Kháng

Mẹ tôi bảo: “Bao nhiêu cái khôn ngoan, sắc sảo chị em chúng mày lấy đi cả để lại cái đần cái dại cho nó”. Mẹ tôi gọi Lít là thằng đần. Lít đần, đần thối đần nát thật. Chuyện người ta kể, xung quanh đã cười lăn cười lóc mà nó còn ngơ ngẩn, nghĩ mãi chưa ra. Mười lăm tuổi, cao một mét bảy, nặng sáu mươi ki lô, hiền, đần, lại gan con thỏ, thấy vậy nên bố tôi phải cho nó đi học võ. Ở lớp võ thuật Lít tập chạy mỗi buổi bốn cây số, tập nhảy dây, tập đá cao, tập đấm bao cát và các miếng mẹo quyền cước tự vệ, tấn công. Cho Lít tập võ là nghĩ rằng lấy cái mạnh mẽ bên ngoài viện cho cái bên trong, để đuổi cái hèn yếu ở bên trong ra, để cải biến bản tính con người. Vậy mà sau mấy năm trời, Lít nguyễn y vân là đứa em trai lành hiền, chậm chạp và nhát nhúa của chúng tôi.

Thôi thì cha mẹ sinh con, trời sinh tính, chả nên đòi hỏi phải có được cái mà vốn Lít không có. Lít là con người tốt, thế là tốt rồi, còn đòi gì nữa. Vì tợn tạo, sắc sạch, gai góc chắc gì đã hay.

Lít lớn lên trong sự yên lòng của chúng tôi. Đến tuổi đi làm, nó được bố tôi nguyên là một tài xế tầu hỏa lâu năm xin cho làm công nhân gác chắn ở ga N, một công việc khiêm tốn, giản dị, hợp với tính tình năng lực của Lít. Rồi ít lâu sau, theo quy luật của tạo hóa, như mọi người, cậu út của chúng tôi cũng lấy vợ và sinh con.

 Có vợ con, có công ăn việc làm rồi, đường đường một đấng nam nhi, một nhân viên nhà nước rồi, Lít đã trở thành mối yên tâm của chúng tôi. Hơn nữa Lít vẫn là Lít em út xưa kia của chúng tôi. Vì hàng ngày nó vẫn như cái bóng lùi lũi đi chẳng ai biết, về chẳng ai hay. Cũng chẳng thấy nó có bè bạn và chưa bao giờ thấy nó trò chuyện gì về công việc của nó. Cùng các mối quan hệ chắc chắn là không phải không có cái buồn phiền, nó cứ ru rú một mình một bóng, ngại ngùng, sợ sệt đến cả việc giao tiếp thông thường. Tổ dân phố mới họp, đi xin dấu chứng nhận của ủy ban phường, đi xin đổi giấy chứng minh, hễ có việc tương tự là y như rằng thấy nó gãi cổ sồn sột, ngượng ngà ngượng nghịu đùn đẩy: “Chị Lan, đi giúp em việc này...”. Thật buồn!

Vậy mà một ngày nọ tôi bỗng nghe thấy tiếng vợ Lít chu chéo ở bên nhà. Vội chạy sang, tôi đã thấy vợ Lít béo lùn, áo quần tơi tả, tóc tai sũ sượi, một bên má bánh đúc tím bầm, đang nhảy chồm chồm, xỉa bàn tay nhọn vào mặt Lít. Còn Lít lúc này to cao phền phễn, mặt mày sưng vếu như vừa bị ai đấm,  đang lăm lăm cây sào phơi rập tướp một đầu trong tay.

- Này, có giỏi thì đánh nữa đi! Khôn ngoan đến cửa quan mới biết. Giỏi thì đi đối đáp với người ngoài nhé! Chứ về nhà bắt nạt vợ con thì là đồ hèn nhé!

Thấy tôi, vợ Lít đang nồng nã liền áp tới, sồn sồn:

- Chị xem, nó bị bọn đầu gấu chở xe bò cát đánh, chẳng dám chống lại. Bao nhiêu uất tức nó đem về trút hết cả lên đầu em. Em có tội tình gì. Hầu hạ nó còn hơn hầu hạ bố già. Thế mà, nó giận cá chém thớt. Chị xem nó quật em, nó đấm em này. Mà không chỉ có lần này.

Thấy vợ chỉ tay vào vết bầm trên má, rồi quay lưng lại, vạch áo cho tôi xem những vết quật của Lít, Lít liền vứt tạch cây sào, mặt thì lì xì một hơi: “Thôi im đi, rõ lắm mồm!” rồi bỏ ra cửa.

Hóa ra, vợ Lít không nói ngoa. Không chỉ là lần này. Mà là cả chục lần rồi. Không được tăng lương. Bị cắt thưởng. Mất lao động tiên tiến sáu tháng. Bị bạn bè quỵt tiền. Mất cắp… Bao nhiêu oan ức tủi hổ Lít đều nén nhịn ở trong lòng rồi đem về trút cả lên đầu vợ. Nhẹ là tát tai, đấm đá. Còn thường xuyên là vớ được cái gì trong tay là phang là quật cái đó ngay lên người vợ. Cái thằng đã cục lại quá hèn!

Năm tháng trôi đi cho mọi người, nhưng dường như nó phớt lờ Lít. Lít vẫn vậy. Khác chăng ít chút đổi thay bộ dạng do tuổi tác. Khác chăng, giờ đây, trên gương mặt tròn phính cố hữu của y nó thêm một bộ ria đen rậm dài như một cái bàn chải. Và cùng với bộ ria này, cổ tay y có thêm vòng xích bạc trong khi cổ y quàng một sợi dây đồng lõng thõng một cây thánh giá treo. Nhìn những cái đó, nhất là bộ râu, người ta có thể nghĩ đến phép ngoại viện mà ông thân sinh ra y đã áp dụng khi ép y phải học võ lúc y còn ở tuổi thiếu niên: hãy dùng cái bên ngoài để hỗ trợ cải đổi cái bên trong còn hao khuyết. Vì chẳng phải là bộ ria đen sì đã gia cho gương mặt đầy đặn lành hiền của y vẻ phong trần lãng tử, vì bọn đầu gấu thành phố ít lâu nay vẫn thực hành lệ luật riêng là khinh bỉ ra mặt kẻ không râu đó hay sao!

Lít đã vào tuổi ba mươi. Và như vậy là hơn mười năm nay, y vẫn làm việc ở nơi chắn tầu có tên là N, thuộc tuyến đường sắt phía Nam này. Chắn tầu này là giao điểm của năm con đường bộ giao nhau. Vì vậy nơi đây ngày ngày phơi ra giữa thanh thiên tất cả sự sục sôi, tạp sắc, lắm bất ngờ và ngẫu sự. Cái ngã năm này vì vậy được người ta ví như một cuốn sách cổ điển, chi chít chữ và có một nhân vật lý thú là Lít, em út của chúng tôi.

Lít xuất hiện trưa hè nắng bỏng ấy trong bộ quần áo xám nghiệp vụ, tay nắm hai lá cờ vàng đỏ cuốn chặt. Sau khi mắm môi mắm lợi đẩy cái chắn tầu chạy trên hàng bánh xe ròng rọc ra ngăn cấm sự lưu thông của năm ngả đường, để dành lối cho chuyến tầu hỏa đi, y đứng ra cạnh cái trạm gác chóp nhọn, với vẻ mặt nghiêm trang của người thi hành công vụ. Tuổi ba mươi là tuổi thành thân. Trông Lít thật đẹp, thật oai nghi. Cao to, cân đối. Chân tay nở nang đều đặn. Ngực bụng gọn gàng. Đứng lập nghiêm tay giơ cờ lệnh, y giống một pho tượng khí phách và rất đáng mặt nam nhi, nghĩa là không biết đến cái sợ hãi, nao núng, nghĩa là rất ngang nhiên. Tư thế ấy, vẻ mặt ấy, Lít quyết định phải giữ cho được ít nhất là năm phút đồng hồ, thời gian đủ cho đoàn tầu thông qua an toàn, theo quy định. Theo quy định, tối đa là năm phút, vì lâu hơn là gây ách tắc lớn cho đường bộ. Năm phút nghiêm nghị với trưa hè này có là quá dài hay sao mà Lít bỗng hạ tay cờ lệnh và giật mình quay lại. Chuông điện thoại réo

gọi, báo tin: họ đã báo lầm tuyến đường tầu qua!

- Trời ơi! Làm ăn tùy tiện thế, hả? Giam hãm chúng tôi giữa trưa nắng thế này, các người có còn lương tâm nữa không hả? Các người là một lũ ăn hại đái nát. Cút mẹ các ngươi về hót cứt cho chó, đuổi gà cho vợ đi!

Chao ôi! Lít tối tăm mặt mũi về những lời rủa xả. Cay đắng quá, nhưng nào có phải lỗi lầm này là do y gây ra. Y không gây ra, nhưng bây giờ y phải hứng chịu, y phải cắn răng nhịn nhục nhoài người đẩy cái gác chắn chạy trên hàng bánh xe mở lối thông suốt cho năm ngả đường bị y bít chắn một cách vô lý hơn năm phút giữa trưa hè gay gắt.

Gác chắn vừa mở, năm ngả đường như năm dòng suối bị ngăn tức nước vỡ bờ. Người, xe đạp, xe mô tô, xe ô tô, xe công nông, xe bò, xe ngựa chen lấn, xô đẩy. Tiếng máy rống rú. Tiếng người rên rỉ, la thét, chửi bới, gào thét. Lại thêm một đám rước thì thùm tiếng trống cái và lẻng lẻng tiếng thanh la não nuột. Dưới ánh nắng mặt trời thiêu đốt, tất cả đều biến dạng, hợp thành một hỗn âm mù mịt bát nháo và tràn đầy tinh thần khiêu khích, gây gổ.

- Đ mẹ mày nhé, thằng Lít! Mày định chơi đểu với bố mày, hà!

Quả nhiên Lít đã nhận được một lời chửi cùng với một làn roi da quất véo xuất qua mặt khi vừa đẩy xong chiếc gác chắn. Y bật lui trở lại một bước. Và nhận ra ngay: đứng trên càng chiếc xe bò đầy ụ than cám vừa nhoai lên mặt đường sắt là một gã đàn ông cởi trần, đen cháy, tay đang lăm săm sợi roi da.

- Vút!

Nhận ra ánh chớp loằng ngoằng của chiếc roi da trước mặt, Lít vội né người. Gã đàn ông đánh xe bò, tên gây sự vừa bổ roi trượt Lít, đầu bịt khăn đen, ngực để trần, hai cẳng chân lồm xồm lông thò ra dưới cái quần soóc bò gấu tua rua, mắt quýp, mũi diều hâu, hai cái dái tai chảy dài, nào có phải là ai xa lạ! Tên vô lương ngang ngược này, tên đầu gấu nổi danh trộm cướp này, là kẻ vẫn thường xuyên qua lại nơi đây, và biết Lít là anh hiền lành hèn yểu nên đã có đến cả chục lần gây sự làm nhục Lít.

Hành hạ, ăn hiếp kẻ yếu là cái khoái thú của bọn bất lương. Vậy thì lần này, có sẵn cớ, rồi hắn cũng sẽ làm nhục Lít đây. Tiên sư thằng gác chắn bị thịt! Mày làm bố mày xuýt chết nắng! Mày phải đền cho bố mày đi? Đ. mẹ mày! Ra đẩy xe cho ông đi, không ông cho ra bã bây giờ! Đó, hắn ngoạc mồm ra chửi Lít. Hắn chửi thế, chứ chửi nữa Lít cũng chẳng biết đối đáp thế nào đâu. Bình thường đã vậy. Huống hồ lần này Lít rơi vào thế bất lợi. Lít là kẻ gây ra việc ách tắc này, Lít là kẻ có lỗi, nên Lít đành ngậm miệng và lát sau lầm lầm Lít bước ra ngoài nắng, đặt tay vào đẩy chiếc xe bò chở than, theo yêu cầu của hắn.

Thôi cho nó xong đi! Dồn sức đẩy chiếc xe bò chở than ăn cắp quá tải lên dốc, Lít nghĩ. Đó là ý nghĩ bấy lâu nay Lít vẫn thường có. Nó khiến y nín nhịn, nó khiến cho mọi việc rắc rối đều trôi chảy, dầu y có chịu chút khổ nhục và mang tiếng là kẻ hèn.

Dồn sức đẩy chiếc xe than quá nặng, Lít gằm mặt nhịn nhục. Tiếc thay, ngay sau đó, tình thế đã diễn ra quá bất ngờ, và Lít đã rơi vào tình huống bắt buộc phải đảo ngược ý định. Vì, khốn nạn quá, tồi tệ quá, thấy con bò già nhoai cổ, căng sức kéo chiếc xe chỉ nhúc nhích tí một, tên bất lương đánh xe liền rút ngay cái xẻng cắm trên nóc đống than. Rồi, cứ thế hắn nện côm cốp vào lưng con bò già.

- Đừng nên thế ! Ngửng lên, nhận ra hành động dã man của tên đầu gấu, Lít quát to thất đảm. Nhưng không kịp rồi, bị một cú đánh hiểm vào giữa sống lưng, con bò thót mình, vận nội công kéo chiếc xe vọt lên và ngay sau đó, kiệt lực, nó liền loạng choạng, thụt chân trái vào kẽ hở giữa hai thanh ray. Chiếc xe đổ nghiêng cùng lúc Lít nghe thấy tiếng xương chân con bò gẫy đánh khục.

- Mày dã man thế hả, đồ khốn kiếp!

Bỏ chiếc xe, Lít nhẩy phắt lên phía trước. Y lạ với chính tiếng mình. Xưa nay, ngoài vợ y ra, chưa bao giờ y quát ai to như thế! Tiếng quát lạ lẫm với cả tên đầu gấu nên mặt hắn hùng hổ cũng ngây ra giây lát.

- Làm cái đéo gì mà nhắng thế! – Tên đầu gấu văng vào mặt Lít: - Còn thân mày nữa đấy!

- Mày nói cái gì?

- Đ mẹ. Muốn ăn đấm, hả!

Tên đầu gấu nhảy bịch xuống đất và quen thói du côn, lập tức giở vũ lực lấn át. Né mặt trong một phản xạ vô thức, Lít tránh được cú đấm bất thình lình của tên nọ. Và lui lại, ngực y phấp phổng niềm kiêu hãnh chưa từng có. Hóa ra cái gì đã có thì không thể mất. Bài học võ thuật ngày nào bị ông bố ép phải học còn như dòng chữ in đậm chưa phai trên tờ giấy trắng lập tức sống dậy hiện hình ngay thành tư thế phòng thủ với tính chất quan trọng nhất là sự thăng bằng từ nội lực đến hình thể ở Lít. Lớp rào đầu tiên đã vượt qua, không thể có sự lui bước. Tên đầu gấu cũng hiểu rằng, trước mặt hắn không còn là Lít hôm qua. Hắn xông lên tắp lự. Chống lại đòn áp đảo của tên hung đồ, Lít giật một cánh tay về sau còn tay kia như một ánh chớp, phóng ra

phía trước. Lít đã quyết định làm lại tiểu sử và tính cách mình. Nói một cách khác, y quyết định hé lộ con người mình. Vì Lít như rất nhiều người trong số người Việt chúng ta hằng ngày luôn luôn sống với cái vẻ khiêm nhường, yếu nhược, nhưng bên trong có khi im ngủ nấu nung cả một bầu nhiệt huyết quật cường. Mặt căng nhức nổi giẻ xương quai hàm, vệt ria mép đen sì rung rung tăng cường thêm cho Lít vẻ táo tợn, quyết liệt. Cánh tay đâm ra phía trước hết tầm ruỗi của Lít vừa cản ngăn đối phương nhập nội, vừa đánh lừa đối phương, để tay kia tung ra một quả đấm không dự báo. Nghe một tiếng đánh bịch thật nặng, Lít như con tôm búng người bật lên, tung chân tụ lực vào mu bàn chân, ức bàn chân nhằm hạ bộ tên đầu gấu.

 Cú đá quá mạnh khiến Lít ngã đánh oạch. Y vùng ngay dậy, vì tên côn đồ bị cú đá hiểm, ôm bụng dưới cay uất đã xô tới, mặt mũi đỏ rừ như đám cháy.

Tối ấy, ngõ xóm ồn ào tin Lít trừng trị tên đầu gấu đánh xe bò trộm cắp chuyên nghiệp và bị hắn đánh lại mặt sưng bằng cái thớt đại. Ầm ĩ khắp hai dãy nhà bà con láng giềng. Người bảo: Sợ gì nó trả thù. Chưa đánh được người mặt đỏ như vang. Bị người đánh rồi mặt vàng như nghệ. Thằng cha kia thế là sợ thọt dái lên cổ rồi. Người nói: Cần báo công an để lấy giấy khám chứng nhận vết thương. Người can: Công an khu vực này lừng khừng như Tống Giang, nước mẹ gì mà báo với cáo!

Tôi nằm bên nhà, nghe vợ Lít mếu máo:

- Ai khiến ông đánh lại nó. Đã không quen trò đấm đá thì nhường nhịn, chịu lép nó đi. Nó quen thói du côn du kề. Nó là thẳng cổ cầy vai bừa. Đánh sao được nó. Lần sau có bị nó đánh cứ nhịn rồi về trút hận lên đầu tôi đây này. Rõ khổ tôi chưa! Tự dưng tự lành bị nó đánh sưng hết cả mặt mày thế này à!

Rồi tiếng Lít vùng vằng:

- Mẹ nó chứ! Nó tưởng tôi lành tôi đụt. Chẳng qua là đây thương con bò. Chẳng qua là đây khinh, đây không thèm đối mặt thôi. Thôi, im cái mỏ quạ đi!

M.V.K