Từ Liên hoan phim Châu Á Đà Nẵng - Nghĩ về một thành phố điện ảnh

18.12.2024
Trà Xuân Phương
Từ ngày 2 đến ngày 6 tháng 7 năm 2024 lần thứ 2, UBND thành phố Đà Nẵng phối hợp với Hiệp hội Xúc tiến phát triển Điện ảnh Việt Nam tổ chức Liên hoan phim Châu Á Đà Nẵng (DANAFF) với chủ đề: “Nhịp cầu Châu Á”.

Từ Liên hoan phim Châu Á Đà Nẵng - Nghĩ về một thành phố điện ảnh

Tiết mục trình diễn tại lễ khai mạc Liên hoan phim Châu Á Đà Nẵng lần thứ nhất.

Liên hoan lần này có sự tham gia của 63 bộ phim của nhiều quốc gia như: Việt Nam, Iran, Nhật Bản, Hàn Quốc, Hồng Kông (Trung Quốc), Philippines, Indonexia, Malaysia, Ấn Độ, Australia… cùng rất nhiều nghệ sĩ nổi tiếng, những nhà làm phim có uy tín, những nhà tổ chức các liên hoan phim lớn trên thế giới như Busan, Berlin… Trong đó, nổi bật có đạo diễn tài ba của điện ảnh Trung Quốc Quan Cẩm Bằng làm Chủ tịch Ban Giám khảo hạng mục phim Việt Nam dự thi; nhà văn, đạo diễn Trung Quốc Đới Tư Kiệt - có tác phẩm được đề cử Quả Cầu Vàng, làm Chủ tịch Ban Giám khảo hạng mục phim châu Á dự thi.

Liên hoan phim Châu Á Đà Nẵng đã trở thành ngày hội điện ảnh của người dân thành phố bên sông Hàn. Không khí điện ảnh tràn ngập trên các đường phố, rạp chiếu phim, các buổi giao lưu và cả các buổi chiếu phim ngoài trời mà lâu lắm người dân ở đây mới có thể sống lại ký ức phim ảnh của những ngày xa xưa. Đặc biệt tại Liên hoan lần này đã tôn vinh thành tựu nghệ thuật của đạo diễn, nghệ sĩ nhân dân Đặng Nhật Minh, người đã đóng góp cho điện ảnh Việt Nam các tác phẩm nổi tiếng và trở thành kinh điển như: Bao giờ cho đến tháng 10, Thương nhớ  đồng  quê,  Cô  gái  trên  sông, Hà Nội mùa đông năm 1946, Đừng đốt, Mùa ổi… Rất nhiều diễn viên từng có mặt trong các bộ phim của ông như: Minh Châu, Lê Khanh, Chiều Xuân, Lan Hương, Mai Thu Huyền, Quách Thu Phương, Thúy Hường, Hữu Mười, Đặng Lưu Việt Bảo… cũng có mặt tại Đà Nẵng và qua những vai diễn để đời phần lớn họ đã trở thành Nghệ sĩ nhân dân, Nghệ sĩ ưu tú. Những cái tên sáng giá của điện ảnh Việt Nam. Tiếp xúc với khán giả ở buổi chiếu bộ phim Hà Nội mùa đông năm 1946 trên đường Như Nguyệt, người đạo diễn kỳ cựu một lần nữa cảm nhận tình yêu điện ảnh, niềm đam mê điện ảnh của người dân thành phố này. Như ngày nào ông được đón nhận tại Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 8 tổ chức ở Đà Nẵng vào năm 1988, khi ấy bộ phim Cô gái trên sông được trao tặng Bông sen bạc và NSND Minh Châu được nhận giải Diễn viên chính xuất sắc nhất.

Đà Nẵng đang hướng đến trở thành một thành phố sự kiện hàng đầu Châu Á. Trong hàng loạt sự kiện được tổ chức trong thời gian gần đây, Liên hoan phim Châu Á Đà Nẵng nổi lên như một điểm nhấn nghệ thuật đầy màu sắc, là sự kiện mang tính thương hiệu, đóng góp tích cực vào sự phát triển văn hóa, kinh tế - xã hội của thành phố. Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân thành phố Đà Nẵng Trần Chí Cường cho rằng: “Đà Nẵng không chỉ là vùng đất xinh đẹp trong mắt người dân, du khách, mà sẽ là mảnh đất màu mỡ cho bộ môn nghệ thuật thứ 7 khai thác và sáng tạo nên những tác phẩm điện ảnh hấp dẫn, vượt qua các đường biên giới giữa các quốc gia, châu lục”. Qua 2 lần tổ chức thành công, Liên hoan phim Châu Á Đà Nẵng từng bước khẳng định Đà Nẵng như một điểm đến của điện ảnh, là nơi đầy tiềm năng cho những cơ hội giao lưu, sáng tạo và phát triển của nền điện ảnh Việt Nam nói chung và thành phố Đà Nẵng nói riêng. Cảm nhận không khí điện ảnh trong những ngày này, chúng ta có quyền nghĩ Đà Nẵng không chỉ là một thành phố đáng sống, mà còn là mảnh đất màu mỡ để xây dựng một thành phố Điện ảnh trong tương lai.

Có lẽ cũng cần nhắc lại, vào tháng 3 năm 2021 tại cuộc gặp mặt do Thành ủy Đà Nẵng tổ chức với chủ đề “Văn nghệ sĩ Đà Nẵng góp phần xây dựng thương hiệu văn hóa Đà Nẵng” Hội Điện ảnh Đà Nẵng đã có tham luận: Để Đà Nẵng trở thành trung tâm liên hoan phim tài liệu quốc tế. Đặt vấn đề như vậy bởi Đà Nẵng là một trong 3 địa phương trên cả nước có tổ chức Hội Điện ảnh cùng với 2 thành phố lớn là Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh, quy tụ gần 50 hội viên, phần lớn là những đạo diễn, nhà báo, quay phim ở 2 đơn vị là Trung tâm Truyền hình Việt Nam khu vực miền Trung - Tây Nguyên (VTV8) và Đài Phát thanh Truyền hình Đà Nẵng với thế mạnh sản xuất phim tài liệu. Trong hàng chục năm qua, Đà Nẵng là nơi có đội ngũ làm phim tài liệu mạnh trong cả nước với những cái tên như: Đoàn Huy Giao, Huỳnh Hùng, Hồ Trung Tú, Trí Trung, Trương Vũ Quỳnh, Trà Xuân Phương, Hồng Quang Năm, Phạm Xuân Hùng… Và gần đây là Đoàn Hồng Lê, Dương Mộng Thu, Phạm Hồng Liên, Nguyễn Vinh Quang, Lê Hoàng Nam, Đặng Quốc Phồn… Bề dày văn hóa lịch sử, hiện thực sinh động trong quá trình xây dựng và phát triển của TP. Đà Nẵng nói riêng, khu vực miền Trung - Tây Nguyên nói chung là mạch nguồn cảm xúc, là những chất liệu quý giá cho việc sản xuất những bộ phim tài liệu chất lượng về vùng đất, con người, những giá trị văn hóa, lịch sử của xứ Quảng, của miền Trung - Tây Nguyên. Những bộ phim như Chiếc chiếu của bà Bứa của Dương Mộng Thu dự LHP tài liệu Jean Rouch tại Pháp, LHP tài liệu Đông Nam Á (Indonesia), LHP tài liệu Black Movie (Thụy Sĩ) và đã đoạt giải Ogawa Shinsuke - giải cao nhất hạng mục phim tài liệu châu Á tại Liên hoan phim quốc tế Yamagata 2013 (Nhật Bản). Phim tài liệu Lời cuối của Cha của Đoàn Hồng Lê dự và đoạt giải thưởng cho Dự án Phim tài liệu dài của Quỹ Điện ảnh Hàn Quốc, đồng thời đoạt giải đạo diễn xuất sắc nhất tại LHP tư liệu Dehong (Trung Quốc). Bộ phim này còn mang đi dự tại các liên hoan ở Ý, Đức, Indonesia, Đài Loan, Ấn Độ, hay bộ phim tài liệu Gần mà xa khu rừng tổ tiên dự LHP tư liệu Salaya (Thái Lan), Freedom Fest (Malaysia), IAWRT (Ấn Độ). Và gần đây, bộ phim tài liệu Người Mẹ của Đoàn Hồng Lê được nhận Giải thưởng của Ban Giám khảo tại Festival del Cinema Cefafu, Ý vào tháng 3/2021. Phim Đất đai thuộc về ai cùng Đạo diễn Đoàn Hồng Lê tham dự LHP Cinema du Reel lần thứ 45 tại Paris, trong chương trình “Khi phim tài liệu kể về sự thay đổi của đất nước” vào tháng 3/2023… Chúng ta đã đến với các liên hoan phim trên thế giới, tại sao không nghĩ một ngày bạn bè đến với chúng ta khi Đà Nẵng đang hướng đến một đô thị tầm cỡ khu vực, một trung tâm tài chính, du lịch và sự kiện của Đông Nam Á. Vì vậy trên lĩnh vực văn hóa nghệ thuật cũng phải có những hoạt động xứng tầm. Trong buổi gặp mặt này, Hội Điện ảnh Đà Nẵng chỉ mạnh dạn đề xuất về một Liên hoan phim tài liệu Quốc tế. Và thật đáng mừng khi 2 năm gần đây, Liên hoan phim Châu Á Đà Nẵng được khai sinh và tạo dấu ấn bên cạnh Liên hoan phim Quốc tế Hà Nội và TP Hồ Chí Minh. Nó không chỉ ở thể loại phim ngắn, phim tài liệu mà còn là sự góp mặt của nhiều bộ phim truyện, trong đó có những phim gây tiếng vang trên thị trường điện ảnh trong nước như: Nhà Bà Nữ, Mai, Lật mặt 7, Đào phở và piano… những bộ phim Việt Nam từng tham dự và đoạt giải ở các Liên hoan phim Quốc tế như: Những đứa trẻ trong sương, Culi không bao giờ khóc… và rất nhiều bộ phim của các quốc gia có nền điện ảnh phát triển như Iran, Nhật Bản, Hàn Quốc, Ấn Độ. Điển hình như bộ phim The New Boy của đạo diễn Warwick Thornton (Australia) - với minh tinh Cate Blanchett đóng vai chính sau khi tham dự tại Liên hoan phim Cannes được đề cử giải Góc nhìn đặc biệt, cũng tiếp tục đến với Đà Nẵng để tranh tài tại Liên hoan phim Châu Á Đà Nẵng lần thứ hai. Phim Culi không bao giờ khóc của đạo diễn trẻ Phạm Ngọc Lân trước đó, vào tháng 2/2024, tại LHP Berlin lần thứ 74 đã được chiếu ở hạng mục Panorama, dành để giới thiệu các phim nghệ thuật độc lập và vượt qua 16 tác phẩm, thắng hạng mục “Phim đầu tay xuất sắc”.

Liên hoan phim là tiền để để xây dựng một thành phố Điện ảnh. Bởi ở đây, nó thể hiện một cách rõ nhất đời sống và không khí điện ảnh của địa phương, là cơ hội quảng bá tốt nhất hình ảnh của địa phương đó đến những người yêu thích điện ảnh. Tại bàn tròn “Chia sẻ kinh nghiệm kết nối các liên hoan phim bờ biển” trong khuôn khổ DANAFF II, các khách mời đến từ các liên hoan phim quốc tế uy tín, qua thực tiễn tổ chức và hoạt động - đã có những gợi mở cho thành phố Đà Nẵng và DANAFF để thành một liên hoan phim quốc tế quan trọng của khu vực. Ông Kim Dong Ho - cựu chủ tịch, người sáng lập Liên hoan phim Busan (Hàn Quốc) cho biết: 30 năm trước, Busan từ một thành phố công nghiệp, không có dấu ấn nào về văn hóa - nghệ thuật. Với việc quyết tâm tổ chức một liên hoan phim quốc tế, giờ đây Liên hoan phim Busan trở thành một liên hoan phim toàn cầu được thế giới biết đến và là một liên hoan lớn nhất của khu vực châu Á. Với việc hình thành một Liên hoan phim, dù chỉ mới 2 lần tổ chức, nhưng Đà Nẵng đang dần biết phát huy thế mạnh của mình về một không gian lý tưởng của một thành phố du lịch, có phong cảnh đẹp, trung tâm của nhiều di sản, con người thân thiện, cơ sở hạ tầng tốt để có thể quy tụ những nhà làm phim uy tín, những tác phẩm điện ảnh chất lượng và những khuôn mặt điện ảnh có sức hút truyền thông.

Tuy nhiên, để trở thành một thành phố Điện ảnh, Đà Nẵng không chỉ là một nơi tổ chức Liên hoan phim, mà còn phải xây dựng được một hệ sinh thái điện ảnh bao gồm cả trường quay, hệ thống rạp chiếu, nguồn nhân lực, dịch vụ và hãng phim… Với cảnh quan thiên nhiên tuyệt đẹp, có đầy đủ biển, núi, sông, hồ, có nhiều khu du lịch tầm cỡ thế giới, Đà Nẵng sẽ là một thành phố phim trường lý tưởng có thể đáp ứng tất cả những yêu cầu của một đoàn phim về bối cảnh. Đà Nẵng từng xuất hiện trong nhiều bộ phim như: Cô gái đến từ hôm qua, Black Knight Decoded, Yêu em bất chấp, The Protégé, Taxi Driver 2, A Tourist’s Guide to Love… Tuy nhiên phần lớn chưa phải là bối cảnh trọn vẹn cho một bộ phim mà chỉ là những phân đoạn ngắn. Vấn đề là Đà Nẵng cần tận dụng lợi thế như một trường quay tuyệt vời thông qua các phim đã sản xuất để các đoàn làm phim tìm đến, ngoài ra cần thu hút, tuyển dụng, đào tạo một đội ngũ làm phim đáp ứng được các yêu cầu và các dịch vụ cung cấp đạt chuẩn quốc tế cũng như xây dựng chính sách hỗ trợ trên cơ sở Luật Điện ảnh vừa được ban hành, liên kết các đơn vị, sở, ngành với doanh nghiệp để hình thành chuỗi cung ứng các điều kiện tốt nhất cho những nhà làm phim. Như trong khuôn khổ hội thảo “Phát triển công nghiệp điện ảnh - Xây dựng môi trường làm phim thuận lợi tại Đà Nẵng” tại DANAFF I năm 2023, ông Franck Priot, cựu Giám đốc điều hành Film France, Ủy ban Điện ảnh Pháp, đề xuất Đà Nẵng có thể hình thành một đơn vị chuyên hỗ trợ các đoàn phim về mặt thủ tục, giấy phép ghi hình đúng quy định pháp luật. Đây là cách làm quan trọng nhằm cạnh tranh, thu hút các nhà làm phim đến địa phương. Theo ông Franck Priot, bên cạnh việc phát triển những chính sách thu hút các đoàn làm phim, cần phải phát triển được nguồn nhân lực cho hoạt động điện ảnh và xây dựng hình ảnh nhận diện của địa phương. Tại DANAFF II, ông Kim Dong Ho - người sáng lập Liên hoan phim Busan thì cho rằng: Đà Nẵng cần tạo nhiều hơn sân chơi cho các nhà làm phim trẻ trong cộng đồng, đồng thời có chính sách thu hút nhân tài. Để trở thành một thành phố điện ảnh, thành phố nên tạo nguồn nhân lực điện ảnh không chỉ từ các workshop như Ươm mầm tài năng trong khuôn khổ liên hoan phim, mà còn có thể phối hợp với các trường Điện  ảnh, xây dựng nguồn nhân lực chất lượng và chuyên nghiệp ở nhiều vị trí: biên kịch, đạo diễn hình ảnh, diễn viên, âm thanh, ánh sáng, kỹ thuật dựng… Điểm hạn chế ở Đà Nẵng là không có cơ sở đào tạo chuyên sâu về điện ảnh, thị trường điện ảnh còn nhỏ hẹp nên chưa thu hút được các nguồn nhân lực có chất lượng cho các hoạt động điện ảnh. Hiện nay, Đà Nẵng có một Câu lạc bộ Sáng tạo nghệ thuật và giải trí thuộc Trung tâm Văn hóa Điện ảnh quy tụ những bạn trẻ yêu thích bộ môn nghệ thuật thứ 7 ở thành phố. Một số phim ngắn đã được ra đời từ đây, tuy nhiên nguồn lực còn nhiều khó khăn và hạn chế để duy trì hoạt động. Bà Mariette Rissenbeek - Cựu Giám đốc Liên hoan phim Quốc tế Berlin mong rằng, Đà Nẵng cũng giống như Berlin, không chỉ có Liên hoan phim mà đó còn  là  thành  phố  của  phim. Và để được như vậy, chính quyền thành phố cũng nên mạnh dạn đầu tư, đặt hàng sản xuất không chỉ phim tài liệu mà còn những bộ phim truyện, những seri phim truyền hình về đề tài thành phố, về con người thành phố, lấy bối cảnh thành phố. Những rạp chiếu, những điểm chiếu công cộng cũng được hình thành nhiều hơn để người dân thành phố và du khách có cơ hội thưởng thức những bộ phim hay của điện ảnh Việt Nam và thế giới.

Với việc 2 lần tổ chức thành công Liên hoan phim Châu Á và đang khởi động cho Liên hoan lần thứ 3 vào năm 2025, có thể thấy Đà Nẵng đang dần từng bước xây dựng thương hiệu của một thành phố điện ảnh, nơi qui tụ và tỏa sáng của nhiều tác phẩm điện ảnh, nhiều nghệ sĩ điện ảnh của Việt Nam và thế giới. Đây cũng là cơ hội để Đà Nẵng khơi dậy tiềm năng tạo nên một không gian lý tưởng nuôi dưỡng ươm mầm tài năng và tạo lập hệ sinh thái điện ảnh. Đà Nẵng đang hướng đến là một thành phố sự kiện lễ hội hàng đầu Châu Á, trong đó có những sự kiện điện ảnh. Phát triển công nghiệp điện ảnh sẽ góp phần phát triển các ngành công nghiệp văn hóa. Bên cạnh những thế mạnh về du lịch và gần đây nhất là chủ trương xây dựng khu thương mại tự do đầu tiên trong cả nước, hướng đi này sẽ đóng góp tích cực vào sự phát triển văn hóa, kinh tế - xã hội của Đà Nẵng, và thông qua đó cũng kỳ vọng đây sẽ trở thành một trong những con đường hấp dẫn, hiệu quả nhất để giới thiệu bản sắc dân tộc, là nhịp cầu nối Việt Nam, Đà Nẵng với châu Á và thế giới.

T.X.P

(Tạp chí Non Nước số 321+322)